Uýgur dili
| Uýgur dili ئۇيغۇر تىلى Uyğur tili | ||
|---|---|---|
| Gürlenilýär: | Xinjiang, Hytaý | |
| Jemi gürleýän sany: | ~ 10 million | |
| Dil maşgalasy: | Türki diller Karluk dilleri Uýgur dili | |
| Ýazylyş düzgüni: | Uýgur arab ýazuwy, Uýgur latyn ýazuwy, Uýgur kiril ýazuwy | |
| Dil kod | ||
| ISO 639-1: | ug | |
| ISO 639-2: | uig | |
| ISO 639-3: | uig | |
| Bellik: IPA fonetik simwollary Unicode görnüşinde bu sahypada bolmagy mümkin. | ||
Uýgur dili ýa-da Täze uýgur dili (ئۇيغۇرچه, Uyğurçä ýa-da ئۇيغۇر تىلى, Uyğur tili), uýgurlaryň gürleýän dili bolup, türk dilleriniň uýgur toparyna degişlidir.
Taryhy edebiýatda "uýgur" ýa-da "uýgur türk" sözleriniň ulanylyşyny tapawutlandyrmak üçin, taryhy gadymy uýgur türkini hem öz içine alyp bilýänligi sebäpli, häzirki zaman ýazgysy dil neşirlerinde Täze uýgur türki hökmünde hem ulanylýar. Köne uýgur türki türk dilleriniň Sibir şahasyna degişlidigine garamazdan, Karluk toparyna girýän häzirki zaman uýgur dili Çagataý dilinden gelip çykýar we şonuň üçin diller genetika taýdan üznüksizligi we ýakyn garyndaşlygy emele getirmeýär.[1]
Çeşmeler[düzet | çeşmäni düzet]
| Türki diller | |||
| Ogur/Bulgar | Çuwaş dili | Hazar dili* | Hun dili* | Türki Awar dili* | Türki Bulgar tili* | ||
| Karluk/Çagataý | Aýni dili | Çagataý dili* | Ili Türk dili | Lop dili | Özbek dili | Garahan dili* | Uýgur dili | ||
| Gypjak | Altaý dili 1 | Başgyrt dili | Kuman dili* | Nogaý dili | Gypjak dili* | Garaçaý-balkar dili | Karaý dili | Garagalpak dili | Gazak dili | Gyrgyz dili 1 | Krymçak dili | Krym tatar dili1 | Kumuk dili | Sibir tatar dili | Tatar dili | Urum dili | ||
| Oguz | Afşar dili | Azarbeýjan dili | Peçeneg dili* | Gagauz dili | Horasan Türki dili | Osmanly dili* | Kaşkaý dili | Krym tatar tili1 | Salar dili | Türk dili | Türkmen dili | Urum dili1 | ||
| Hakas-Altaý | Günorta Altaý dili, Demirgazyk Altaý dili | Çulum dili | Fuýu Gyrgyz dili | Hakas dili | Gadymy Gyrgyz dili* | Gadymy Uýgur dili* | Ýugur dili | Şor dili | ||
| Sayan | Sоyоt Tsatan dili | Tofa dili | Tuwa dili | ||
| Saha | Dolgan dili | Saha dili | ||
| Argu | Halaj dili | ||
| Duýduryş: *-Ölü dil, 1-birden köp topary degişli | |||
- ↑ Kagan Arik (2008). One Thousand Languages: Living, Endangered, and Lost. University of California Press. p. 145. ISBN 0520255607.