Uýgur dili

Wikipediýa, erkin ensiklopediýa
Uýgur dili

ئۇيغۇر تىلى Uyğur tili

Gürlenilýär: Xinjiang, Hytaý
Jemi gürleýän sany: ~ 10 million
Dil maşgalasy: Türki diller
Karluk dilleri
Uýgur dili 
Ýazylyş düzgüni: Uýgur arab ýazuwy, Uýgur latyn ýazuwy, Uýgur kiril ýazuwy
Dil kod
ISO 639-1: ug
ISO 639-2: uig
ISO 639-3: uig

Uýgur dili ýa-da Täze uýgur dili (ئۇيغۇرچه, Uyğurçä ýa-da ئۇيغۇر تىلى, Uyğur tili), uýgurlaryň gürleýän dili bolup, türk dilleriniň uýgur toparyna degişlidir.

Taryhy edebiýatda "uýgur" ýa-da "uýgur türk" sözleriniň ulanylyşyny tapawutlandyrmak üçin, taryhy gadymy uýgur türkini hem öz içine alyp bilýänligi sebäpli, häzirki zaman ýazgysy dil neşirlerinde Täze uýgur türki hökmünde hem ulanylýar. Köne uýgur türki türk dilleriniň Sibir şahasyna degişlidigine garamazdan, Karluk toparyna girýän häzirki zaman uýgur dili Çagataý dilinden gelip çykýar we şonuň üçin diller genetika taýdan üznüksizligi we ýakyn garyndaşlygy emele getirmeýär.[1]

Çeşmeler[düzet | çeşmäni düzet]

Türki diller
Ogur/Bulgar Çuwaş dili | Hazar dili* | Hun dili* | Türki Awar dili* | Türki Bulgar tili*
Karluk/Çagataý Aýni dili | Çagataý dili* | Ili Türk dili | Lop dili | Özbek dili | Garahan dili* | Uýgur dili
Gypjak Altaý dili 1 | Başgyrt dili | Kuman dili* | Nogaý dili | Gypjak dili* | Garaçaý-balkar dili | Karaý dili | Garagalpak dili | Gazak dili | Gyrgyz dili 1 | Krymçak dili | Krym tatar dili1 | Kumuk dili | Sibir tatar dili | Tatar dili | Urum dili
Oguz Afşar dili | Azarbeýjan dili | Peçeneg dili* | Gagauz dili | Horasan Türki dili | Osmanly dili* | Kaşkaý dili | Krym tatar tili1 | Salar dili | Türk dili | Türkmen dili | Urum dili1
Hakas-Altaý Günorta Altaý dili, Demirgazyk Altaý dili | Çulum dili | Fuýu Gyrgyz dili | Hakas dili | Gadymy Gyrgyz dili* | Gadymy Uýgur dili* | Ýugur dili | Şor dili
Sayan Sоyоt Tsatan dili | Tofa dili | Tuwa dili
Saha Dolgan dili | Saha dili
Argu Halaj dili
Duýduryş: *-Ölü dil, 1-birden köp topary degişli
  1. Kagan Arik (2008). One Thousand Languages: Living, Endangered, and Lost. University of California Press. p. 145. ISBN 0520255607.