Saparmyrat Nyýazow
| Saparmyrat Nyýazow | |
|---|---|
| |
| Ÿurt | Türkmenistan |
| Käri | inžiner, syÿasatçy |
| Doglan senesi | 19-njy fewral,1940 Gypjak |
| Ölen senesi | 2006-njy yylyn 21-njy Dekabry Aşgabat, Türkmenistan |
Saparmyrat Ataýewiç Nyýazow (Сапармырат Атаевич Ныязов Nyíazow) ýa-da Türkmenbaşy - Türkmenistanyň ilkinji prezidenti.
Öz döwründe dünýäniň iň totalitar, despotik we repressiw diktatorlaryndan biridi. Daş-töwereginde şahsyýet kultyny öňe sürdi. Şahsy geň isleglerini ýurda ýükledi. Mysal üçin, türkmenler hepdäniň hepdeleri we günleri “Ruhnama” awtobiografiýasynyň salgylanmalaryna üýtgedildi[1][2].
- 1940-njy yylyn 19-njy fewralynda Gypjak obasynda dogulyar.
- Kakasy Atamyrat II jahan urşunda Kawkaz söweşlerinin birinde wepat bolyar. 35 yaşly ejesi Gurbansoltan, doganlary 10 yaşly Muhammetmyrat we 6 yaşly Nyyazmyrat 1948-nji yylyn Aşgabat yer titremesinde şehit bolyarlar. Bu maşgaladan dine 8 yaşly Saparmyrat aman galyar. Ony garyndaşy Kurbanmyrat aga yygnayar. Ona ene terbiyesini Doyduk eje beryär.
- Ol Aşgabatdaky 20-nji orta mekdebi tapawutlanyp tamamlayar.
- Yokary bilimi 1963-1967-nji yyllarda Leningrad Politehniki institutynda alyar.
Okuwyny tamamlap Büzmeyin GRES-inde inzener bolup işe başlayar.
- 1980-nji yylda Aşgabat şaher komitetinin birinji sekreatary bolyar. Şu döwürlerde gurlup başlanan "Mir" mirkoyonlary Nyyazowyn ady bilen baglanyşyklydyr.
- 1984-1985-nji yyllarda Türkmenistanyn Kommunistik Partiyasynyn I sekretary wezipesinde işleyär.
- 1985-de Türkmenistanyn Hökümetinin başyna geçyär.
- 1990-njy yylyn 27-nji oktyabrynda Türkmenistan SSR-inin Prezidentligine saylandy.
- 1991-nji yylyn 27-nji oktyabryndaky referendium bilen Türkmenistan Garaşsyzlygyny yglan edyär.
- 1992-nji yylyn 2-nji martynda Türkmenistan Birleşen Milletler Guramasynyn agzasy bolyar.
- 1993-nji yylyn 1-nji noyabrynda Türkmenistan özünin pul birligini (MANAT) çykaryar.
- 1995-nji yylyn 12-nji dekabrynda Türkmenistan Bitarap döwlet hökmunde BMG tarapyndan ykrar edilyär.
Türkmenbaşy Türkmenistanyn 3 gezek gahrymanydyr. (Türkmenistanyn Garaşsyzlygy, Türkmenistanyn Bitaraplygy we Türkmenistanyn bugday garaşsyzlygyklary üçin)
Saparmyrat Atayewic Nyyazow 1940-njy yylda Asgabat etrabynyn Gypjak obasynda doguldy. Milleti turkmen. Bilimi yokary, hunari - inzener-energetik. Zahmet yoluna 1959-njy yylda baslady. 1967-nji yylda Leningradyn politehniki institutyny tamamlandan son, Buzmeyin GRES-inin ussasy, uly ussasy bolup isledi. 1970-nji yyldan 1985-nji yyla cenli partiya we sowet organlarynda jogapkarli wezipelerde isledi. 1985-nji yylda ol Turkmenistan Ministrler Sowetinin Baslyklygyna bellendi, sol yylyn dekabrynda bolsa Turkmenistan Kommunistik partiyasynyn Merkezi Komitetinin plenumynda TKP MK-nyn birinji sekretarlygyna saylanyldy. 1990-njy yylyn 27-nji oktyabrynda ahlihalk saylawlary netijesinde ol respublikanyn prezidentligine saylandy. 1991-nji yylyn mayynda Dunya turkmenlerinin gumanitar birlesiginin prezidentligine saylanyldy. S.Nyyazow ykdysady we syyasy ylymlaryn doktory, professor, Turkmenistan Ylymlar Akademiyasynyn akademigidir. Halklaryn arasyndaky dostlugy we parahatcylygy pugtalandyrmakda bitiren hyzmatlary goz onunde tutulyp, S.A.Nyyazowa birnace abrayly halkara bayraklary berildi. Saparmyrat Nyyazow Magtymguly adyndaky Halkara bayragynyn birinji laureatydyr. Ol Turkmenistanyn in yokary tapawutlandyrys derejesi bolan Turkmenistanyn Gahrymany diyen hormatly adyn we “Altyn Ay” medalynyn uc gezek eyesidir. 1995-nji yylyn yanwarynda gecirilen ahlihalk referendumynda turkmen halky nobatdaky saylawlary gecirmezden Prezidentin ygtyyarlyklaryny ikinji mohlete uzaltdy. 1999-njy yylyn dekabrynda bolan Halk Maslahatynyn, Milli Galkynys hereketinin we Yasulular maslahatynyn bilelikdaki Mejlisi Saparmyrat Turkmenbasyny Turkmenistanyň ömürlik Prezidenti diýlip yglan edilýär. Ol 2006-njy yylyň 21-nji dekabrynda aradan çykýar.
