Respublikan Halk Partiýasy (Türkiýe)

Wikipediýa, erkin ensiklopediýa
(Republikan Halk Partiýasy (Türkiýe) sahypasyndan gönükdirildi)

Respublikan Halk Partiýasy
Cumhuriyet Halk Partisi
GysgaltmaCHP
PrezidentKemal Kylyçlarogly
Umumy-SekretarKamil Okýaý Syndyr
SözjiBülent Tezjan
EsaslandyryjyMustafa Kemal Atatürk
Döredilen wagty* 7 Sentýabr 1919 (1919-09-07)
(ýerli birleşme hökmünde)
  • 9 Sentýabr 1923 (1923-09-09)
    (syýasy partiýa hökmünde)
  • 9 Sentýabr 1992 (1992-09-09)
    (Täzeden dikeldildi)
ÖňkiAnatoliýa we Rumeliýanyň hukuklaryny goraýjy birleşme
MerkezAnadolu Bulvarı No: 12,
Çankaya, Ankara
Talyp guramaHalk-Lis (orta mekdep)
Ýaşlar guramaCHP ýaşlar guramasy
Aýallar guramasyCHP Kadın Kolları
Agzalyk (2018)1,217,640[1]
IdeologiýaKemalizm[2]
Sosial-demokratiýa[3] ( 1965-den soňra (iňlis dilinde)
Pro-Ýewropaçylyk[4][5]
Syýasy ýeriÇepçiler partiýasy (1965-den bäri)
Ählihalk agzalygyHalk birleşigi
Ýewropa agzalygyÝewropanyň sosýalistler Partiýasy (birleşme)
Halkara agzalygyÖsýän bileleşik[6]
Socialist International
SloganÖnce insan, önce birlik, önce Türkiye.
(Ilki adam, ilki birlik, ilki Türkiýe.)
Uly ählihalk gurultaýy
142 / 600
Şäher häkimleri
6 / 30
Etrap häkimleri
227 / 1 351
Welaýat geňeşçileri
159 / 1 251
kommunal gurultaýlar
4 161 / 20 498
Website
http://www.chp.org.tr
Şablon:Ubl


Respublikan Halk Partiýasy (türk. Cumhuriyet Halk Partisi [[Halkara fonetik elipbiý|[dʒumhuːɾiˈjet haɫk paɾˈtisi]]], CHP) Türkiýäniň Kemalist[7] , sosial-demokrat[7] syýasy partiýasydyr. Türkiýäniň iň köne partiýasy we häzirki wagtda Türkiýäniň Beýik Mejlis Gurultaýynda agza sany boýunça ikinji partiýadyr. CHP özünini "modern Türkiýä demokratiýa getiren we goraýan modern sosial demokrat partiýasy" dökmünde tanadýar.[8] The party is cited as "the founding party of modern Turkey".[9]

Syýasy Partiýa 1919-njy ýylda Siwas Kongresinde grekleriň Anataliýany zabt edilmegi sebäpli ýerli adamlaryň birleşmegi netijesinde döredildi. Bileleşik Türki halklaryň Türkiýäniň garaşsyzlyk ugrundaky göreşi (1919–1923) üçin birleşmegi netijesinde döredi. 1923-nji ýylyň sentýabr aýynyň 9-nda özlerini "Syýasy bileleşigini" , 1923-nji ýylyň oktýabr aýynyň 29-yna Türkiýe respublikasyny gurulandygyny yglan etdiler. 1924-nji ýylyň 10-njy noýabrynda Halk Partiýasy adyny "Respublikan Halk Partiýasy" diýip üýtgetdi.

Möhüm adamlary[düzet | çeşmäni düzet]

No. Ady
(Doglan–Ölen)
Portrait işlän wagty
1 Mustafa Kemal Atatürk
(1881–1938)
Mustafa Kemal Atatürk 9 Sentýabr 1923 10 Noýabr 1938
2 İsmet İnönü
(1884–1973)
İsmet İnönü 26 Dekabr 1938 8 Maý 1972
3 Bülent Ejewit
(1925–2006)
Bülent Ejewit 14 Maý 1972 30 Oktýabr 1980
Partiýa 1980-nji ýyldadäky harby agdarlyşykdan soňra ýapyldy.
4 Deňiz Baýkal
(1938–)
Deňiz Baýkal 9 Senýabr 1992 18 Fewral 1995
5 Hikmet Çetin
(1937–)
Hikmet Çetin 18 Fewral 1995 9 Sentýabr 1995
(4) Deňiz Baýkal
(1938–)
Deňiz Baýkal 9 Senýabr 1995 23 Maý 1999
6 Altan Öýmen
(1932–)
23 Maý 1999 30 Sentýabr 2000
(4) Deniz Baýkal
(1938–)
Deniz Baýkal 30 Sentýabr 2000 10 Maý 2010
7 Kemal Kylyşlarogly
(1948–)
Kemal Kylyşlarogly 22 Maý 2010 şu güne çenli


Prezident saýlawlary[düzet | çeşmäni düzet]

Respublikan Halk Partiýasynyň Prezident saýlawlaryndaky sanawy
Saýlaw Kondidat Sesler % Netije Karta
10 Awgust 2014
Ekmeleddin İhsanogly
Garşy partiýa bilen MHP
15,587,720 38.44% 2-nji
24 Iýun 2018
Muharrem İnje
15,340,321 30.64% 2-nji

Senata saýlawlary[düzet | çeşmäni düzet]

Saýlaw senesi Partiýa başyklary Alan sesleriniň sany Sesleriň göterimi Senatlaryň sany
1961 İsmet İnönü 3,734,285 36,1% 36
1964 İsmet İnönü 1,125,783 40,8% 19
1966 İsmet İnönü 877,066 29,6% 13
1968 İsmet İnönü 899,444 27,1% 13
1973 Bülent Ejewit 1,412,051 33,6% 25
1975 Bülent Ejewit 2,281,470 43,4% 25
1977 Bülent Ejewit 2,037,875 42,4% 28
1979 Bülent Ejewit 1,378,224 29,1% 12


Salgylanmalar[düzet | çeşmäni düzet]

  1. "CUMHURİYET HALK PARTİSİ". yargitaycb.org.tr. Archived from the original on 26 April 2018. Retrieved 25 April 2018.  Unknown parameter |df= ignored (help)
  2. Liza Mügge (2013). "Brussels Calling: The European organisation of migrants from Turkey". In Dirk Halm; Zeynep Sezgin. Migration and Organized Civil Society: Rethinking National Policy. Routledge. p. 167. ISBN 978-1-136-24650-0. 
  3. "Arhiw nusgasy". Archived from the original (PDF) on 2022-04-13. Retrieved 2019-01-13. 
  4. "CHP Foreign Policy 2012" (PDF). CHP. 
  5. Alfred Stepan; Ahmet T. Kuru, eds. (2012). "The European Union and the Justice and Development Party". Democracy, Islam, and Secularism in Turkey. Columbia University Press. p. 184, paragraph 2. ISBN 9780231159333. 
  6. "Participants". Archived from the original on March 2, 2015. Retrieved 7 June 2015.  Unknown parameter |df= ignored (help)
  7. 7.0 7.1 Nordsieck, Wolfram (2018). "Turkey". Parties and Elections in Europe. Retrieved 1 September 2018. 
  8. Seçim Bildirgesi (Election Manifesto), Cumhuriyet Halk Partisi, page 4. Şablon:Tr icon Archived aprel 27, 2011, at the Wayback Machine
  9. Ciddi, Sinan (2009). Kemalism in Turkish Politics: The Republican People's Party, Secularism and Nationalism. Taylor & Francis. ISBN 978-0-415-47504-4.