Azerbaýjanyň geografiýasy
Azarbeýjan, Günorta Kawkazyň gündogar böleginde, Hazar deňziniň kenarynda ýerleşýär. Ol günortada Eýran, günbatarda Türkiýe we Ermenistan, demirgazykda Russiýa we demirgazyk-günbatarda Gürjüstan we gündogarda Hazar deňzi bilen araçäkleşýär. Ýurdun kenarýaka uzynlygy 713 kilometre barabardyr. Nahçywan Awtonom Respublikasy, Azerbaýjanyñ günbatarda araçäkleşýär. Azerbaýjanyñ çägi günbatardan gündogara 470 kilometre we demirgazykdan günorta 390 kilometre uzalyp gidýär we 86.600 inedördül kilometr meýdany tutýar.[1][2]
Topografiýa we zeýkeş
[düzet | çeşmäni düzet]Azerbaýjanyň topografiki kartasy Belentlik pesliklerden belentliklere has gysga aralykda üýtgeýär; ýurduň ýarysyna golaýy daglyk hasaplanýar. Görnükli fiziki aýratynlyklar, subtropiki günorta-gündogar kenar ýakalarynyň çaý plantasiýalary, mämişi agaçlary we limon agaçlary bilen örtülen ýumşak depelerdir; Bakunyň golaýyndaky Kobustan dagynyň jülgelerinde köp sanly palçyk wulkany we mineral çeşmeler; we deňiz derejesinden ýigrimi sekiz metr aşakda ýerleşýän kenarýaka ýerleri.
Gündogar Hazar kenaryndan we Gürjüstan we Eýran bilen serhetleşýän käbir sebitlerden başga Azerbaýjan daglar bilen jyňňyrdaýar. Demirgazyk-gündogarda, Russiýanyň Dagystan awtonom respublikasy bilen serhetleşýän Uly Kawkaz aralygy; günbatarda Ermenistan bilen serhetleşýän Kiçi Kawkaz aralygydyr. Iň günorta-gündogarda, Talyş daglary Eýran bilen serhediň bir bölegini emele getirýär. Iň belentlikler Bazardüzü dagynyň deňiz derejesinden 4,466 metr beýiklikdäki Beýik Kawkazda bolup geçýär. Kawkazdan sekiz uly derýa akyp, merkezi Kura-Aras pesliklerine, alýuwial düzlüklere we deňiz kenaryndaky pes delta sebitlerine , Mtkwari derýasynyň (Kura) we esasy goşundy Arasyň Azerbaýjan ady bilen bellendi. Kawkaz sebitiniň iň uzyn derýasy bolan Mtkvari deltany emele getirýär we Aras bilen birleşýän ýerden gysga aralykda Hazara akýar. Meýdany 605 inedördül kilometre barabar bolan Mingechaur suw howdany, Azerbaýjanyň iň uly suw howdanyna öwrülip, Azerbaýjanyň günbataryndaky Kurany gurmak arkaly emele geldi. Suw howdanynyň suwlary gidroelektrik energiýasyny we Kura-Aras düzlügini suwarmagy üpjün edýär. Riversurduň derýalarynyň köpüsinde gämi gatnawy ýok. Azerbaýjanda ýerleriň 15% töweregi ekin meýdanlarydyr.
Daglar
[düzet | çeşmäni düzet]Azerbaýjan-Russiýa serhedinde ýurduň iň beýik nokady Bazardüzü bu aralykda 4,485 metre çykýar.
Salgylanmalar
[düzet | çeşmäni düzet]- ↑ Curtis, Glenn E. (1995). Armenia, Azerbaijan, and Georgia : country studies (1st ed.). Washington, D.C.: Federal Research Division. pp. 99–101. ISBN 0-8444-0848-4. OCLC 31709972.
- ↑ "Water Resources". www.azhydromet.com. Archived from the original on 2007-05-24. Retrieved 2018-10-02.
 |
Bu geografiýa makala ownuk makaladyr. Ony üýtgetmek hem-de ösdürmek arkaly Wikipediýa kömek edip bilersiňiz. |