Arap dili

Wikipediýa, erkin ensiklopediýa
Arapça

العربية Al-arabiyya 

Aýdylyş: [arabiyya]
Gürlenilýär: Saud Arabystan, Müsür
Jemi gürleýän sany: ≈240 million adam
Dil maşgalasy: Semit dili
Arapça
 
Ýazylyş düzgüni: Arap elipbiýi (Arap harfy) 
Resmi ýagdaýy
Resmi dil: Saud Arabystan, Müsür, ...
Sazlaýjy: Organisation of Islamic Cooperation
Dil kod
ISO 639-1: ar
ISO 639-2: ara
ISO 639-3: ara 
1. Ýaşyl reňk — resmi dil.
2. Gök — Ýurduň aglaba böleginiň dili.

Arap dili (اللغة العربية‎ — [al-lugatu-l-‘arabiyyah] Faýl barada maglumat (diňlemek)) —Afraziýa dil maşgalasynyň sami şahasyna degişli dil. Arab dili 280 million adam üçin ene dilidir we ýene 50 million adam ony ikinji dil hökmünde ulanýarlar. Ýazuwy arap elipbiýiniň esasynda. Bu dil 26 döwletiň resmi dili we Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambeýasynyň 6 sany resmi we iş dilleriniň biri. Arap dili şu ýurtlarda resmi: Oman, Birleşen Arap Emirlikleri (BAE), Katar, Bahreýn, Kuweýt, Saud Arabystany Patşalygy (SAP), Yrak, Ýemen, Iordaniýa, Siriýa, Lübnan, Ysraýyl, Müsür, Sudan, Eritreýa, Jibuti, Somaliýa, Somaliland, Komor adalary, Libiýa, Çad, Tunis, Jezair, Fas, Günbatar Sahara, Muritaniýa.

Hat ýazuw[düzet | çeşmäni düzet]

Arapça hat sagdan çepe ýazylýar. Arapçada baş harp ýok, ýagny adamyň ady bolsun ýa-da şoňa meňzeş uly ýazylýan harplaryň hemmesi şol bir deňlikde ýazylýar. Arap dilinde (ـه‎ — h) we (ـة‎ — t) harplar haýsy hem bolsa sözüň ýa-da sözlemiň iň soňky sözüniň soňunda gelse ol harpa we yzynda duran çekimlä ses berilmeýär.

Mysal üçin:

  1. اللَّه‎ — Alla — ýeketäk Hudaý.
  2. قِيَامَة‎ — kyýämädireliş.
  3. كَمِهَ‎ — kämi — körlük.

Arap dilinde sözlemde haýsy sözüň başynda ٱلـ‎ — äl bar bolsa, onda şol sözüň öňündäki söz bilen birikdirilip okalýar. Ýagny başdaky [ä] harpy taşlanyp, öňdäki sözüň soňky çekimlisi okalýar. Meselem:

  • (بِسْمِ ٱللَّهِ‎ — Bismillä).

Eger-de şäddä [äl]-iň yzynda bar bolsa, onda [äl] hem taşlanyp L harpa derek şäddäniň duran harpy okalýar. Meselem:

  • إِذَا ٱلشَّمۡسُ كُوِّرَتۡ‎ — izäş şämsu kuwwiråt — Gün düýrülip, gatlanan wagty![1]

Harplyk[düzet | çeşmäni düzet]

Arap harplygy[2]
Harfyň
ady
Berýän
sesi
Harpyň sözdäki ýeri
soňynda ortasynda başynda aýratynlykda
1 älif ä, a ـا ـا ا ا
2 b ـب ـبـ بـ ب
3 t ـت ـتـ تـ ت
4 s ـث ـثـ ثـ ث
5 jim j ـج ـجـ جـ ج
6 h ـح ـحـ حـ ح
7 ho h ـخ ـخـ خـ خ
8 däl d ـد ـد د د
9 zäl z ـذ ـذ ذ ذ
10 roa r ـر ـر ر ر
11 zäý z ـز ـز ز ز
12 sin s ـس ـسـ سـ س
13 şin ş ـش ـشـ شـ ش
14 sod s ـص ـصـ صـ ص
15 dzod dz ـض ـضـ ضـ ض
16 to t ـط ـطـ طـ ط
17 zo z ـظ ـظـ ظـ ظ
18 ‘aýn ـع ـعـ عـ ع
19 g‘åýn g ـغ ـغـ غـ غ
20 f ـف ـفـ فـ ف
21 kof k ـق ـقـ قـ ق
22 käf k ـك ـكـ كـ ك
23 läm l ـل ـلـ لـ ل
24 mim m ـم ـمـ مـ م
25 nun n ـن ـنـ نـ ن
26 h ـه ـهـ هـ ه
27 wäw u, w ـو ـو و و
28 ýä i, ý, y ـي ـيـ يـ ي

Çekimli belligi[düzet | çeşmäni düzet]

Hereket ýa-da häräkä (arap. حَرَكَة‎‎) — adatça arap harplarynda beýle çekimli goýulmaýar. Diňe Kuranda şuňa meňzeşlerde goýulýar. Sebabi araplardan beýlekiler olary onsuz okap bilmeýär, we ol sözler çekimli goýulmanda başga many berip bilýär.

  • َ◌

 — (arap. فَاتِحَة‎‎) — fäthä (berýän sesi: ä,a);

  • ِ◌

 — (arap. كَسْرَة‎‎) — käsra (berýän sesi: i,y);

  • ُ◌

 — (arap. ضمة‎‎) — dämmä (berýän sesi: u);

  • ْ◌

 — (arap. سُكُون‎‎) — sukun (sessiz). Köne sukun ۡ◌

Kalligraf[düzet | çeşmäni düzet]

Arap sanlary[düzet | çeşmäni düzet]

Arap sanlary latyn sanlary ýaly tertipde ýazylýar. Meselem: 10 — ١٠
531 — ٥٣١

Sanlar
latyn 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
arap ٠ ۱ ۲ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ۸ ٩
pars ٠ ۱ ۲ ٣ ۴ ۵ ۶ ٧ ۸ ٩

Unicode[düzet | çeşmäni düzet]

Aşakda goşmaça harplar we simbollar görkezlen.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
0600 ؀ ؁ ؂ ؃ ؋ ، ؍ ؎ ؏
0610 ؐ ؑ ؒ ؓ ؔ ؕ ؛ ؞ ؟
0620 ء آ أ ؤ إ ئ ا ب ة ت ث ج ح خ د
0630 ذ ر ز س ش ص ض ط ظ ع غ
0640 ـ ف ق ك ل م ن ه و ى ي ً ٌ ٍ َ ُ
0650 ِ ّ ْ ٓ ٔ ٕ ٖ ٗ ٘ ٙ ٚ ٛ ٜ ٝ ٞ
0660 ٠ ١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ٪ ٫ ٬ ٭ ٮ ٯ
0670 ٰ ٱ ٲ ٳ ٴ ٵ ٶ ٷ ٸ ٹ ٺ ٻ ټ ٽ پ ٿ
0680 ڀ ځ ڂ ڃ ڄ څ چ ڇ ڈ ډ ڊ ڋ ڌ ڍ ڎ ڏ
0690 ڐ ڑ ڒ ړ ڔ ڕ ږ ڗ ژ ڙ ښ ڛ ڜ ڝ ڞ ڟ
06A0 ڠ ڡ ڢ ڣ ڤ ڥ ڦ ڧ ڨ ک ڪ ګ ڬ ڭ ڮ گ
06B0 ڰ ڱ ڲ ڳ ڴ ڵ ڶ ڷ ڸ ڹ ں ڻ ڼ ڽ ھ ڿ
06C0 ۀ ہ ۂ ۃ ۄ ۅ ۆ ۇ ۈ ۉ ۊ ۋ ی ۍ ێ ۏ
06D0 ې ۑ ے ۓ ۔ ە ۖ ۗ ۘ ۙ ۚ ۛ ۜ ۝ ۞ ۟
06E0 ۠ ۡ ۢ ۣ ۤ ۥ ۦ ۧ ۨ ۩ ۪ ۫ ۬ ۭ ۮ ۯ
06F0 ۰ ۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۺ ۻ ۼ ۽ ۾ ۿ

Klawetura[düzet | çeşmäni düzet]

Klawetura (Windows)
Klawetura (Mac OS)
Arapça ýazaýan maşyn

Şeýle-de[düzet | çeşmäni düzet]

Bellik[düzet | çeşmäni düzet]

Salgylanmalar[düzet | çeşmäni düzet]

Goşmaça[düzet | çeşmäni düzet]