Ulanyjy:Breal2/Kore Savaşı

Koreýa urşy 1950-nji ýylyň 25-nji iýunyndan 1953-nji ýylyň 27-nji iýuly aralygynda Günorta we Demirgazyk Koreýanyň arasynda bolup geçen söweşdi. Iki Koreýa hem Koreýanyň ýolbaşçylygynda birleşmegi maksat edinýärdi. Günorta Koreýa ABŞ we Günbatar, Demirgazyk Koreýa bolsa Sowet Soýuzy we Hytaý ýaly kommunistik ýurtlar tarapyndan goldaw berildi. Bu söweş sowuk söweşiň iň uly söweşi hasaplanýar.

Koreýa urşunyň ýönekeý hronologiýasy, Hytaý, Demirgazyk Koreýa we beýleki kommunistik goşunlar (açyk gyzyl), Günorta Koreýa we Birleşen Milletler Guramasy (ýaşyl)

Uruşdan öňki

Koreýa 1910-njy ýyldan 1945-nji ýyla çenli Japaneseaponiýanyň gol astyndady. Ikinji jahan urşy gutarandan soň ABŞ we Sowet Soýuzy Koreýa ýarym adasyny 38-nji paralel boýunça iki bölege bölmek barada ylalaşdylar we şertnama laýyklykda Sowet Soýuzynyň goşuny 10-njy awgustda bu giňişligiň demirgazygyndaky sebite girdi. we birnäçe hepde soň 1945-nji ýylyň sentýabr aýynda. 9-njy martda Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň goşuny 38-nji paralelden ozal sebite gözegçilik etdi. Iki tarap hem tussag edilen ýapon esgerlerini gözegçilik astyndaky sebitlere kabul etmek barada ylalaşdy.

Şeýlelikde, Koreýa iki bölege bölündi: Demirgazyk Sowet Soýuzynyň, Günorta Amerikanyň gözegçiliginde. 1945-nji ýylyň dekabrynda ABŞ we Sowet Soýuzy Koreýanyň wagtlaýyn dolandyryşy barada şertnama baglaşdy. Bu döwürden başlap, ABŞ-nyň harby gözegçiligine garşy hereket Günortada başlandy. Sebäbi amerikalylar ýaponlaryň basyp alan döwründen bäri administratiw bölümleriň we ýolbaşçylaryň köpüsini eýeledi, koreýler tarapyndan döredilen bileleşikleri ýa-da hereketleri gadagan etdi. 1946-njy ýylyň sentýabr aýynda başlanan demirýol protestleri günorta şäherleriň köpüsinde bidüzgünçiliklere öwrüldi we onlarça polisiýa işgäri we ýapon ýer eýeleri öldürildi. ABŞ-nyň Koreýadaky harby ýolbaşçylary uruş ýagdaýyny yglan etdi we Koreýa raýatlaryna garşy ýarag ulanypdy. Günortada kommunistik ideologiýa goldanylyp başlandy. Amerikanyň Birleşen Ştatlary umumy saýlawlar arkaly Koreýada täze hökümet gurmaga başlady. Günortanyň ilaty Demirgazykdan iki esse köp bolany üçin, kommunist Kim Il Sung umumy saýlawlarda köplük gazanyp bilmejekdigini bilýärdi. Günortada täze hökümete Amerikada bilim alan anti-kommunist Li Seung-man ýolbaşçylyk etdi. Bu hökümet resmi taýdan tutuş Koreýany öz içine alýan hökümetdi. ABŞ anti-kommunist Li Sin-adamy Günorta Koreýanyň baştutany edip belledi.

1948-nji ýylyň maý aýynda Günorta Koreýa özüni öz ýurdy diýip yglan etdi. Awgust aýynda ilkinji prezident bolan Li derrew Günorta Koreýanyň kommunist we çepçi ilatyna garşy söweş yglan etdi. Şeýle-de bolsa, demirgazykdaky Sowetleriň goldawy bilen kommunistik ideologiýa güýçlenip, 1947-nji ýylyň tomsunda Kim Il Sungyň ýolbaşçylygynda kommunistik hökümet döredildi. Şeýle-de bolsa, Kim Il-sen derrew Demirgazyk liderine öwrülmedi. Onuň bilen bäsleşip biljek has täsirli adam, Moskwada köp tanyşlary bolan Park Jung-hyungdy. Bu kommunistik hökümet, daglardaky partizanlar arkaly ABŞ tarapyndan goldanýan hökümete garşy söweşe taýýarlyk görüp başlady. Ol resmi taýdan 1948-nji ýylyň 9-njy sentýabrynda geldi. Kim derrew öz töweregini döredip, sagçy adamlary syýasatdan aýryp başlady. Täze döredilen hökümetleriň ikisi-de tutuş Koreýany öz dolandyryşy astynda birleşdirmegi maksat edinýärdi. Munuň bir sebäbi olaryň başlyklary Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň tutuş ýarym adany kapitalistik döwlete öwürmek isleýändigi, Sowet Soýuzy bolsa tutuş bir kommunistik döwlet gurmak isleýändigi bilen baglanyşyklydy.

1949-njy ýyla çenli Sowet Soýuzy we ABŞ öz täsir ugurlaryndan doly yza çekildi we Kimiň ýolbaşçylygyndaky kommunistik hökümet Günortanyň harby birleşmegini göz öňünde tutup başlady, ýöne Stalin Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň urşa goşulmagyndan gorkýardy. 1950-nji ýylyň ýanwar aýynda Amerikanyň Birleşen Ştatlary Koreýa ýarym adasynyň, şol sanda Aleut adalary, Japanaponiýa we Filippinler, ABŞ-nyň Pacificuwaş ummanyndaky goranyş zolagy üçin jogapkär bolmalydygyny yglan etdi. Bu döwürden Demirgazyk Koreýanyň goşuny 1930-njy ýyldan bäri Hytaýyň azat ediş goşunynda söweşýän we sowet ýaraglary bilen ýaraglanan koreý esgerleri bilen güýçlerini güýçlendirip başlady. 1950-nji ýylyň mart we aprel aýlarynda Kim Stalin bilen Moskwada duşuşdy we söweş başlamaga rugsat aldy. 1950-nji ýylyň mart aýynda Demirgazyk 9 tonna altyn, 40 tonna kümüş we 15,000 tonna fosfor we seýrek toprak satyn alnan ýaraglar üçin Sowetlere iberildi.

Urşuň başlangyjy

1950-nji ýylyň 25-nji iýunynda Demirgazyk Koreýanyň goşuny artilleriýa ody bilen goldanýan 6 diwiziýa we 150 T-34 tank bilen 38-nji paralel geçdi. Demirgazyk Koreýanyň goşunynda 415,000 işgär, 150 T-34 tank, takmynan 40 söweşiji, 70 bombaçy we 10 sany gözleg uçary bardy. Günortanyň goşunynda enjamlaşdyrylmadyk we enjamlaşdyrylmadyk esgerleriň sany 150,000 boldy. Japaneseapon we ABŞ harby we Birleşen Milletler Guramasynyň beýleki agzalary harby we işgär goldawyny berdiler. Günorta Koreýada 40-dan gowrak tank, sowutly ulag we 14 tälim uçary bardy we uruş başlanda Günortada esasy daşary ýurt harbylary ýokdy.

Urşuň ilkinji günlerinde Demirgazyk Koreýanyň goşuny örän üstünlikli öňe gitdi we 28-nji iýunda Seuly basyp aldy. Demirgazyk Koreýa ýarym adasyny daşary ýurt güýçleri Birleşen Milletler Guramasynyň howandarlygynda goýmazdan ozal birleşdirmäge umyt edipdi. Şol ýylyň awgust aýynyň ortalaryna Demirgazyk ýarym adanyň 90% -ini eýeledi we diňe Busan şäheri günortanyň gözegçiliginde galdy.

Demirgazyk Koreýanyň Günorta hüjümi ABŞ we beýleki Günbatar ýurtlary üçin garaşylmady, sebäbi uruş başlamazyndan birnäçe gün öň Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň Döwlet Departamenti Kongrese beren hasabatynda iki Koreýanyň arasynda uruş ähtimallygynyň gaty ýokarydygyny aýtdy. pes.

Koreýa söweşinde Amerikan esgerleri

Ikinji jahan urşunyň ahyrynda ABŞ harby işgärlerini azaltdy we söweş zolaklarynda esgerleri ýeterlik däldi. Japanaponiýada ýerleşýän general Duglas Makarturyň ýolbaşçylygyndaky bölüm sebitdäki iň uly bölümdi. Uruş başynda Prezident Truman MakArtura Günorta Koreýanyň goşunyna ýarag we enjamlar bermek we Amerikanyň raýatlaryny Koreýadan çykarmak üçin harby howa güýji bilen goramak jogapkärçiligini bermek bilen goldawyny çäklendirdi. Amerikan harby güýçleri Demirgazyk Koreýa garşy harby howa güýjüni işjeň ulanmagy teklip etseler-de, Truman ýüz öwürdi we ýerine ýedinji floty Taýwany goramagy buýurdy we Hytaýyň kommunistler bilen Kuomintang arasyndaky söweşe goşulmazlyk syýasatyny bes etdi.

BMG-nyň kararyna görä ABŞ Günorta Koreýa kömek etmek üçin goşun iberdi, Günbatar ýurtlary bolsa ýarag we işçi güýji bilen kömek edip başlady. Daşary ýurt goşunlarynyň gatnaşmagynda ilkinji uly söweş 5-nji iýulda Osanyň golaýynda boldy. ABŞ-nyň 24-nji bölümi muňa gatnaşdy. Günorta we ABŞ agyr ýitgiler bilen Taejona yza çekildi we diwizion komandiri general-maýor William F. Dean tussag edildi. Bu amalda Amerikan tarapy 32,000 esger we ofiser, 220 top, minomýot, 20 tank, 540 pulemýot we 1300 ulag ýitirdi. Şondan soň, Naktongan derýasynyň golaýyndaky söweşde Amerikanyň 25-nji pyýada goşun bölümi we sowutly tank bölümi ep-esli ýitgi çekdi we günorta-günbatar ugurda Demirgazyk Koreýanyň 6-njy pyýada goşun bölümi we 1-nji motosikl bölümi yza çekilýän Günorta Koreýanyň düzümlerini ýykdy. Koreýanyň ähli günorta-günbatar we günorta sebitlerini basyp alyp, Masana ýakynlaşan ABŞ-nyň 1-nji deňiz bölümi Busana gitmäge mejbur boldy.

Busanda Günorta Koreýa deňiz güýçleri

Awgust aýynyň ortalarynda Günorta Koreýa we ABŞ-nyň sekizinji goşuny Koreýa ýarym adasynyň günorta-gündogar bölegi Busany gabady we çuňlugy 100-120 km we uzynlygy 120 km bolan Busan ýarym adasynyň diňe 10% -ine gözegçilik edýärdi.

Ondan soň Amerikanyň Birleşen Ştatlary harby kuwwatyny artdyrdy we awgust aýynyň ahyryna Demirgazyk Koreýadan 500 tank we 180,000 esger köp bolup, garşylyklaýyn hüjüme başlady.

Howa söweşi

Urşuň başynda Günorta Alýansyň uçarlary Demirgazyk Koreýanyň we Hytaýyň porşenli hereketlendirijisinden has ýokarydy we howada agdyklyk etdi, ýöne Sowetler Demirgazyk Koreýa we Hytaýa iň soňky MiG-15 söweş uçarlaryny berenlerinde ýagdaý gowulaşdy.

Amerikalylar muňa jogap edip, MiG-15 garşy durmak üçin ýörite döredilen, Sowet söweşijileriniň hökümdarlygyny bes edýän we iki tarapy howada deňagramlaşdyrýan Koreýa F-84 we F-86 kysymly ulaglary iberdi. Howa söweşinde Günorta bileleşigiň has tejribeli uçarmanlary ýeňiş gazanmak ähtimallygy ýokarydy. Howanyň agdyklyk etmeginiň ýoklugy ýerüsti amallara ýaramaz täsir edip, Demirgazyk Koreýanyň we Hytaýyň nyşanlary bolan uçarlary we tejribeli uçarmanlary egin-eşikleri we resminamalary bilen söweşmäge mejbur etdi. Amerikan tarapy 78 F-86 söweş uçarynyň, 792 MiG we beýleki 108 uçaryň ýok edilendigini öňe sürdi, ýöne bary-ýogy 335 ýeňiş dokumentleşdirildi. {Munuň bir bölegi, tejribesiz koreý we hytaý uçarmanlary tarapyndan uçýan uçarlaryň goşulmagy bilen baglanyşyklydyr} Sowetler 335 MiG söweşijisine garşy 1300 uçaryň ýitirilendigini habar berýär.

Koreýa urşy döwründe ABŞ-nyň Howa güýçleri esasan ýakyjy bombalary ulanyp, agyr bombalady. Uruş üç ýyldan gowrak dowam eden hem bolsa, Amerikalylar Demirgazyk Koreýanyň çägine napalm bombalaryny Wýetnam söweşiniň 13 ýyllygyndakydan has köp taşladylar.

Soýuzdaşlaryň öňe saýlanmagy

1950-nji ýylyň 15-nji sentýabrynda soýuzdaşlar garşylyklaýyn hüjüme başladylar. Soýuzdaşlar Günorta Koreýanyň 5 diwiziýasyny, 5 Amerikan diwiziýasyny, Iňlis brigadasyny we 500 tank, 1634 artilleriýa bölegi, minomýot, 1120 uçar we 230 söweş gämisini ulanyp, garşylyklaýyn hüjüm gurady, Demirgazyk Koreýa goşuny bolsa 40,000 esger, 40 tank we garşy hüjüm etdi. 811 artilleriýa bölegi. Ol durdy. Şeýlelik bilen, şol aýyň 16-synda, birinji günüň öň hataryndan güýçli gorag gazanylandan soň, "Hromit" atly operasiýa başlandy. Bu operasiýa wagtynda soýuzdaşlar Seulyň golaýyndaky Inçonda takmynan 70,000 esgeriň garşysyna hüjüm etdi. Gury ýer güýji ABŞ-nyň 1-nji deňiz diwiziýasy, 7-nji pyýada goşun bölümi, Iňlis goşunynyň ýörite güýçleri we Günorta Koreýa güýçlerinden ybaratdy.

Seul söweşi, 1950

Gury ýer güýji gonan güni Inçony basyp aldy we Seula tarap öňe gitmegi dowam etdirdi. Beýleki tarapdan, Günorta Koreýanyň iki bölümi, 7-nji Amerikan pyýada goşun bölümi we 36-njy artilleriýa diwiziýasy günortadaky Daegu sebitinden hüjüm edipdi. Bu iki topar 27-nji sentýabrda esan diýilýän ýerde biri-birine garşy çykyp, Demirgazyk Koreýa goşunyny gurşap aldy. 1-p topar. Soýuzdaşlar 25-nji sentýabrda Seuly basyp aldy we 8-nji oktýabrda 38-nji paralele ýetdi.

Iki ýurduň öňki serhediniň golaýynda birnäçe çaknyşykdan soň, 11-nji oktýabrda Demirgazyk Koreýanyň paýtagty Phenýanyň 40 km demirgazygynda, 5000 adamlyk howa gonmagy bilen goldanýan soýuzdaşlar Phenýana tarap öňe gitdiler. Demirgazyk Koreýanyň 135,000 esgeri ýesir alyndy.

Hytaý goşuny

Hytaýlylar ilkibaşda Demirgazyk Koreýanyň resmileri bilen habarlaşyp, harby hereketlerini utgaşdyrmak üçin goşun, korpus we bölümleri kömek sorapdyrlar. Şeýle-de bolsa, bu talaplar jogapsyz galanda, Peng Dehuai ýokary serkerdäniň ýolbaşçylygynda gatyşmagy guramak inisiatiwasyny öňe sürdi. Hytaý 38-nji paralel Koreýa Halk Goşuny bilen beýleki daşary ýurt güýçleriniň arasyndaky bölüji çyzyk diýip çaklady, emma ABŞ muny kommunizmi ýaýratmak synanyşygy hasaplady we BMG-a garşy “konsentrirlenen hereket” diýip atlandyrdy.

Şeýle-de bolsa, 1950-nji ýylyň 8-nji oktýabrynda general Duglas Makarturyň ýolbaşçylygyndaky Amerikan goşunlary 38-nji paralelden geçip, ualu derýasynyň demirgazygynda ýerleşýän Hytaý güýçlerine Mao Zedongyň gönüden-göni howp salýan ualu derýasyna tarap öňe gitdiler. Mao Staline gyssagly habar iberip, Amerikanyň Birleşen Ştatlary gözegçilik astynda saklamagyny dowam etdirse, Amerikalylaryň Hytaýa hüjüm etmeginiň öňüni almak kyn boljakdygyny aýtdy. Stalin: "ABŞ 38-nji paralelden geçse, hytaýlylara ikirjiňlenmän kömek etmekden başga alajymyz ýok" diýip jogap berdi. Netijede, Hytaýyň Daşary işler ministri Zhou Enlaý Demirgazyk Koreýalylara goldaw bermek üçin Moskwa gitdi we konflikte girmek üçin möhüm karar 13-19-njy oktýabr aralygynda kabul edildi.

Şeýle-de bolsa, Sowet Soýuzy esasan howa we deňiz goldawyna bil baglap göni kömek bermekden saklandy. MiG-15 uçarlary, işleýşini çäklendirip, diňe birinji hatardan 100 km uzaklykda ýerleşdirildi. Olar Amerikanyň we Hytaýyň howa güýçlerine garşy durmaga we howa örtügini üpjün etmäge, serhet ýakasyndaky howa goraglaryny saklamaga, enjamlar bilen üpjün etmäge we maddy-tehniki goldaw bermäge ünsi jemlediler, ýöne ýerüsti söweşlere gönüden-göni gatnaşmadylar. Bu çemeleşme has sowet harby goşulyşmagyna umyt baglaýan Mao Zedongyň garaşyşlaryndan tapawutlandy. Staliniň pikiri, Maonyň has tutanýerli tutumyndan tapawutlylykda 'ABŞ bilen göni gapma-garşylyklardan gaça durmak we daglarda güýç deňagramlylygyny saklamak' bilen has laýyk gelýär.

Gyş söweşi

ABŞ esgerleri. Awgust 1950

Moreagdaý has çylşyrymlaşanda, Hytaý tarapy general Peng Dehuiniň ýolbaşçylygyndaky 270,000 adamlyk goşunyna ualujiang derýasyndan geçmegi we 1950-nji ýylyň 25-nji oktýabrynda Sowet reaksiýasyna garaşman söweşe girmegi buýurdy. Hytaý goşuny Günorta Alýansyň ýa-da ABŞ harby güýçleriniň goragyny duýdansyz hüjüm güýji bilen ýok etdi, ýöne özleri daglara yza çekildi. Bu söweşde Hytaý tarapy 10,000 adamy, Günorta Koreýany 6000 we ABŞ-ny 2000 adamy ýitirdi. ABŞ güýçleri ualuzuzýan derýasyna agyr ýitgilere garamazdan hüjümlerini dowam etdirdiler.

1950-nji ýylyň noýabr aýynyň ahyrynda Hytaýyň gatyşmagynyň ikinji tapgyry başlandy. Peng Dehuai Demirgazyk Koreýa bilen Hytaýyň serhedine tarap barýan Amerikan güýçlerine jogap hökmünde goşunlaryny asuda bolmaga we göni söweşe gatnaşmazlyga çagyrdy. Şeýle-de bolsa, general MakArtur 24-nji noýabrda öz bölümlerini ualu derýasyna iberip, uly ýalňyşlyk goýberdi we agyr ýeňlişe sezewar boldy.

Netijede, 420,000 adamlyk hytaý goşuny Amerikanyň sekizinji goşunyny sag tarapdan gabady we agyr ýitgi çekdi. Çep tarapda 3000 adamlyk Amerikan deňiz güýçleri 26-njy noýabrdan 13-nji dekabr aralygynda dowam eden Çosin suw howdany söweşinde rehimsiz yza çekildi. Amerikan deňiz güýçleri uly ýitgi çeken hem bolsa, Hytaýyň gatyşmagyny üstünlikli goradylar we Hytaýyň 9-njy goşunyny ýok etdiler.

Gündogar frontdaky şowsuzlyga garamazdan, Hytaýyň gatyşmagy Amerikan we BMG güýçleriniň abanýan howpuny ýok etmegi başaryp, üstünlikli garşylykly hüjüm boldy. Bu söweş, umuman Amerikanyň harby taryhynyň iň agyr söweşleriniň biri hasaplanýar.

Harby dartgynlyk

Ölen hytaý esgeri, 1951

1951 оны зургадугаар сард дайны хүчирхийлэл дээд цэгтээ хүрэв. Хоёр тал их хэмжээний хохирол амссан ч тус бүр нь байлдах чадвартай сая гаруй хүнтэй армитай байв. 1951 оны 10-р сард АНУ-ын арми цөмийн бөмбөг хийх магадлалыг судалж эхэлсэн. Цөмийн бөмбөгтэй В-29 бөмбөгдөгч онгоцыг Японы Окинава арлаас хөөргөхөөр төлөвлөж байсан. Гэвч “цөмийн бөмбөгөөр цохиулж болзошгүй дайсны цэргүүдийн томоохон төвлөрөл байхгүй” гэсэн шалтгаанаар уг ажиллагааг цуцалсан байна.

Bu döwürden soň uruş döwründe düýpli üýtgeşiklik bolmady we taraplar gepleşiklere başladylar. Gepleşikler dowam etse-de, çaknyşyklar saklanmady. Mysal üçin, 1951-nji ýylyň 31-nji awgustyndan 12-nji dekabry aralygynda Günorta Alýans öňe hereket etdi we Amerikan tarapy 22,000 adam, Günorta Koreýa tarapy 38,000 adam ýitirdi.

Täze saýlanan Amerikanyň prezidenti Dwaýt Eýzenhaower söweşi bes etmek üçin çäreleri görmek üçin 1953-nji ýylda Koreýa bardy. Şeýle-de bolsa, uruşýan taraplaryň arasynda parahatçylyk gepleşikleri gowy geçmedi. 1953-nji ýylda Stalin ölenden soň ýagdaý düýpgöter üýtgedi. N.Hruşewiň ýolbaşçylygyndaky täze Sowet ýolbaşçylygy Koreýa urşuny bes etmek kararyna geldi. Sowet Soýuzy tarapyndan goldanylmaýan Hytaý goşunyna halky boşatmaga rugsat berildi we 1953-nji ýylyň 20-nji aprelinden başlap taraplar harby ýaraşyk barada gepleşik geçirip başladylar.

Hytaý goşuny maý aýynda Kimsonyň golaýynda bu söweşiň soňky öňe gidişliginden soň uruş gowşap başlady we 1953-nji ýylyň 27-nji iýulynda taraplar ot açyşlyk şertnamasyna gol çekdiler. Şeýle-de bolsa, Günorta Koreýa şertnama gol çekmekden ýüz öwürdi, şonuň üçin Amerikaly general Klark şertnama Günorta Bileleşigiň adyndan gol çekdi.

Ylalaşyga gol çekilen wagty birinji hatar 38-nji paralel töweregi bolupdy, şonuň üçin öň hatarda “Koreýa bitarap zolagy” döredildi. Bu sebit häzirki wagtda demirgazykdan Demirgazyk Koreýanyň goşuny we ABŞ bilen Günorta Koreýanyň bilelikdäki güýçleri günortadan goralýar.

Demirgazyk Koreýanyň öňki paýtagty Kaesong söweşden öň Günorta Koreýanyň gözegçiliginde bolupdy, emma häzirki wagtda Demirgazyk Koreýanyň ygtyýaryndaky aýratyn şäher. Öňki birleşmä garamazdan, häzirki wagtda Demirgazyk we Günorta Koreýa partiýalarynyň arasynda göni aragatnaşyk ýok.

Uruş jenaýatlary

Koreýa urşy döwründe iki tarapyň hem adam hukuklarynyň gödek bozulandygy barada ýeterlik subutnamalar bar. Mysal üçin, Demirgazyk Koreýa we Hytaý goşunlarynyň hasabatlarynda tussaglaryň gynalýandygy, jezalandyrylandygy we ýaralanan esgerleriň atylandygy birnäçe gezek aýdylýar.

Amerikan esgerlerine, hatda raýat eşiklerini geýseler-de, birinji hatarda duran ýerlerine gelenleri atyp öldürmek tabşyryldy. Demirgazyk Koreýa tarapy raýat eşiklerinde içaly iberse-de, esasan parahat ilat öldürildi.

Uruşýan taraplar basyp alan şäherlerinde we şäherlerinde parahat ilaty öldürýärdiler. Esasan beýleki tarapyň ösüşinden soň köpeldi [40].

Günorta Koreýada on müňlerçe adam kommunist bolandygy üçin sud ýa-da kazyýet işi bolmazdan jezalandyryldy. Günorta bileleşik, Demirgazyk soýuzyna garşy bakteriologiki ýarag ulanyp, bubon keseli we bubon keseli ýaly kesellerden ýokaşan mör-möjeklere bomba taşlady.

Şol döwürde garşy tarapda parahat ilaty bilkastlaýyn ýa-da bilkastlaýyn öldürmegi gadagan edýän şertnama ýa-da şertnama ýokdy we bu söweşden soň 1977-nji ýylda parahat ilata garşy edilen jenaýatlar baradaky Goşmaça teswirnama 1977-nji ýylda tassyklandy.

Uruşdan soňky Koreýa

Uruş netijesinde takmynan bir million Günorta Koreýaly, bir milliondan gowrak Demirgazyk Koreýaly we jemi 2,500,000 Koreýaly öldi. Iki ýurduň senagatynyň we infrastrukturasynyň 80 göteriminden gowragy, ýaşaýyş jaý gorunyň 50 göterimi we administratiw binalaryň üçden iki bölegi weýran boldy.

Kim Il-sungyň ýolbaşçylygyndaky Demirgazyk Koreýa, Staliniň öwüt-nesihatlaryndan öň, Mao Zedongyň Hytaýyň gatyşmagy we ABŞ-nyň soňraky gatyşmagy olaryň tagallalaryny puja çykarmazdan ozal ýadro ýaragsyzlanmagy we Günorta Koreýa bilen birleşmegi tamamlamakçydy. Mançur ýapon partizanlaryna aralaşmak we hyzmatdaşlyk etmek, mejbury täzeden bilim bermek, jemgyýetçilik gatnaşyklaryny kesmek we şahsyýetiň kultyny ösdürmegi öz içine alýan wagşy kampaniýanyň üsti bilen Kim dolandyryjy elitanyň arasynda başgaça pikirleri we güýçleri birleşdirdi.

Kim Çen Iriň we onuň oruntutarlarynyň ýolbaşçylygyndaky wepalylygy we tabynlygy ýerine ýetirmek üçin bu çemeleşme, raýatlarynyň durmuşynyň her tarapyna gözegçilik etmegi maksat edinýän eziji re regimeime sebäp boldy. Bu pikirlere gözegçilik we täzeden bilim bermek, hatda öz maşgalalarynda-da raýatlara giňişleýin gözegçilik etmek bilen baglanyşyklydy. Güýçli gözegçilik döwri, iň rehimsiz 1960-njy ýyllaryň ahyrynda, Demirgazyk Koreýa ykdysady kynçylyklar bilen ýüzbe-ýüz bolupdy. Döwlet, duşmanlary, garşydaşlary we re regimeime abanýan beýleki howplary yzygiderli ýok etdi.

Onýyllyklaryň dowamynda Demirgazyk Koreýanyň öz-özüni üpjün etmek ugrundaky gözlegleri we ABŞ we beýleki ýurtlar tarapyndan azyk, ýangyç, tehnika, gurluşyk materiallary we beýleki importlar, şol sanda ABŞ-nyň ýyllyk kömegi ýaly yzygiderli kömek, bu Demirgazyk Koreýanyň ykdysadyýetiniň söwda balansy ep-esli gowşady. Ykdysady söwdanyň tandemde işlemegine ýol açdy, importyň gymmaty 10: 1 faktor bilen eksportdan ýokarydy.

Hususan-da, Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň ýyllyk kömegi Demirgazyk Koreýanyň ykdysady üpjünçiliginiň esasy bölegini düzýärdi. Mundan başga-da, ABŞ-dan her ýyl berilýän kömek hemişelik garaşlylyk sikline sebäp boldy, ýyllyk býudjet defisitine we ykdysady kynçylyklaryň hasam çuňlaşmagyna sebäp boldy. 1961-nji ýylda Demirgazyk Koreýa Economicaponiýanyň Ykdysady Institutyna jogap hökmünde ykdysady ýagdaýy barada beýannama berdi. Bu jarnamada Demirgazyk Koreýanyň ykdysady ýagdaýy we daşary ýurt kömegine garaşlylygy jikme-jik düşündirilýär.

1. Ilatyň köp bolmagy
2. Tebigy baýlyklaryň gytlygy
3. Ösmedik senagat
4. Harby serişdelere aşa köp çykdajy
5. Gowşak syýasy ösüş
6. Maýanyň ýetmezçiligi

Amerikanyň Birleşen Ştatlary

Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň goşuny bu söweşde 54246 esgeri ýitirdi. Bu Wýetnam söweşiniň bahasyndan az bolsa-da, Wýetnam söweşi 13 ýyl, Koreýa urşy 3 ýyl dowam etdi. Amerikalylar Ikinji jahan urşy we Wýetnam urşy barada köp gürleýärler, ýöne Koreýada uruş barada seýrek ýatlaýarlar, şonuň üçin Amerikada "gatdan çykarylan söweş" diýilýär.

Koreýa söweşinden soň hünärmenler ABŞ-nyň goşunynyň söweşe ýeterlik derejede taýyn däldigi barada netijä geldiler, şonuň üçin ABŞ goranyş býudjetini 50 milliard dollara çenli artdyrdy, pyýada we howa güýçleriniň sanyny iki esse artdyrdy we Europeewropa we Eastakyn Gündogara köp sanly goşun iberdi. we Aziýada harby bazalar gurupdy.

Şeýle hem täze döwrebap ýarag satyn almak meselesi bar we M16 tüpeňi, 40 mm minomýot we F-4 söweş uçarlary ýaly täze ýaraglar goşunyň arsenalyna girdi.

Koreýada Iňlis Sherman tanky

Hytaý

Resmi Hytaý tarapynyň habaryna görä, Hytaý Halk azat ediş goşuny bu söweşde 390,000 adamy ýitirdi. Şeýle-de bolsa, käbir Günbatar çeşmeleri hytaýlylaryň pidalarynyň sanynyň bir milliondan geçendigine ynanýarlar. Uruş döwründe Hytaý bilen Sowet Soýuzynyň arasyndaky gatnaşyklar ep-esli ýaramazlaşdy. Hytaýlylar diňe öz güýjüne bil baglap, bu söweşe gatnaşmak kararyna geldiler we aslynda ABŞ-a garşy söweşmek dünýäni öz ýurdunyň güýjüni görkezmegiň, soňra bolsa syýasy arenada täsirli oýunçy bolmagyň hakyky mysaly boldy.

Taýwan

Koreýa urşy gutarandan soň, Günorta Alýans tarapyndan ele salnan 14,000 Hytaý Halk azat ediş goşunynyň esgeri, watanyna dolanmakdan ýüz öwürip, Taýwanda ýerleşdi. 1954-nji ýylyň 23-nji ýanwarynda Taýwana gelip, özlerini "anti-kommunist meýletinçiler" diýip atlandyrdylar. Şondan bäri bu gün Taýwanda "Bütindünýä azatlyk güni" hökmünde bellenilip geçilýär.

Koreýa urşy Taýwana gaty peýdaly täsir etdi. Koreýa urşundan öň ABŞ Taýwan bilen materik Hytaýyň arasyndaky konflikte hiç hili gatnaşmakdan ýüz öwürdi we Taýwany goldamagy bes etdi. Şeýle-de bolsa, uruşdan soň sebitdäki täsirini saklamak üçin Taýwan häkimiýetlerine her dürli goldaw bermek zerur hasaplandy. Soňra Kuomintang hökümetini belli bir ýeňlişden halas etmek üçin öz ýaragly güýçlerini Taýwana iberdi. Netijede, Koreýa söweşinden soň agdyklyk eden pikirleriň täsiri astynda Günbatar ýurtlarynyň köpüsi 1970-nji ýyllara çenli Hytaýy ykrar etmekden ýüz öwürdi.

Ýaponiýa

Confidenceaponiýa ýüzlerçe müň adamy ynandyran bu ynam sebäpli ykdysady taýdan baý ýurt. Urşuň başynda Günortanyň asudalygy bozuldy we Japanaponiýada çepçi hereket güýçlenýärdi we ABŞ-nyň ýolbaşçylygynda içerki harby we polisiýa güýçleriniň döredilmegi häzirki Japaneseaponiýanyň özenine öwrüldi. - güýç güýji. Urşuň ortasynda ABŞ San-Fransiskoda Japanaponiýa bilen parahatçylyk şertnamasyna gol çekdi we Japanaponiýanyň garaşsyzlygyny ykrar etdi.

ABŞ-nyň esasy harby bazalarynyň Japanaponiýadaky ýerleşişi uly ykdysady ähmiýete eýe boldy. Koreýa urşy wagtynda ABŞ 3,5 milliard dollarlyk ýapon harytlaryny we önümlerini satyn aldy. Häzirki wagtda “Toyota” kompaniýalaryna “Mitsubishi”, “Sumitomo” we başgalar girýär. 1950-1951-nji ýyllarda Japanaponiýanyň önümçiliginiň ösüşi 50% -e ýetdi, ýöne 1952-nji ýyla çenli diňe bir ýylda üç esse artyp, Ikinji jahan urşundan öňki derejelere ýetdi.

Sowet soýuz

1950-nji ýylyň 25-nji iýunynda Sowet Soýuzynyň gönüden-göni goldawy we gatnaşmagy bilen Koreýa urşy başlandy. Uruş Sowet Soýuzy (SSSR) üçin syýasy ýitgi boldy. Kim Il-sungyň döwründe Koreýa ýarym adasyny birleşdirmek maksadyna ýetilmedi, ýöne goňşy kommunist Hytaý bilen gatnaşyklar ýaramazlaşdy. Şeýle-de bolsa, Günbatar Germaniýa we Japanaponiýa ýaly Günbatar bileleşigine agza ýurtlar bilen gatnaşyklar gowulaşdy.

Beýleki tarapdan, Sowet Soýuzy Üçünji dünýäniň ösýän ýurtlaryna kömek etmäge taýýardygyny görkezdi, şonuň üçin Koreýa söweşinden soň köp ýurt Sowet Soýuzyna sosialistik ugurda gitdi.

Ykdysady taýdan Koreýa urşy Sowet Soýuzyna agyr täsir etdi, ýöne uruş wagtynda täze ýaraglary synagdan geçirmek mümkin boldy we garşydaş tarapdan köp sanly täze ýarag alyp, ýaragyň mundan beýläk hem ösdürilmegi mümkin boldy.