Blog
Blog (Türkmen: ulgam gündeligi) ýa-da Weblog (Türkmen: san görkeziji ulgam) — internetiň soňky trendlerinden. Internet ulanyjylaryň gündelik edýän işleri we synlary barada beýlekiler bilen paýlaşylýan ulgam. Tehniki bilgi gerek bolman, öz islän zatlaryny, öz islän şekillerinde ýazan kişileriň emele getirýän, gündelige meňzeýän web sahypalarydyr.
Iňlis dilindäki "web" we "log" sözleriniň birleşmesinden dörän weblog düşünjesiniň wagtyň geçmegi bilen ýaýran adydyr.
Blog näme?
[düzet | çeşmäni düzet]Blog, adatça döwrebapdan könä tarap hatarlanan ýazgy we teswirleriň neşir edilýän, ulgam düýpli neşirini gönükdirýär. Esasan her ugradylan ýazgynyň soňunda ýazaryň adyny we ugradylan wagtyny belleýär. Neşir edijiniň saýlaýşyna görä okaýjylar ýazgylara teswir galdyryp bilýärler. Teswirleriň bloglarda örän uly täsiri bardyr; bu saýada ýazar we okaýjylaryň arasynda aragatnaşyk üpjün edilýär. Mundan başga-da, yzy görme (trackback) guraly bilen, kesgitli bir ýazgy hakynda ýazylan beýleki ýazgylaryň kesgitlenmesi hem mümkindir.
Ilkinji bloglar el bilen ýazylyp döwrebaplaşdyrylýarka, şu zamanda bu iş üçin aýratyn ýazylan programma üpjünçiligi ulanylýar. Bu programma üpjünçiliklerinden käbirleri blog gullugy üpjün ediji sahypanyň aşaky ýer atlary diýlip döredilýän, käbirleri bolsa ulanyjynyň öz serwerine gurlup işledilmesi gerek bolan programma üpjünçilikleridir.
Bloguň geçmişi
[düzet | çeşmäni düzet]Bloglaryň mazmuny adaty internet mazmunyndan tapawutlulyk görkezýändigi üçin diňe bloglar üçin gurulan aýratyn san görkeziji gurallary we gözleg ulgamlaryny öz içine alýar. Technorati iň üstünlikli blog tehnologiýalaryndan biridir. Aýratyn-da Google Blog Search adynda gözleg ulgamy işledýär. 2005-nji ýylda Verisign tarapyndan satyn alynan Weblogs.com, dünýäniň iň uly blog ping gullugy bolup bütin internet san görkeziji gurallaryna mümkinçilik berýär.
Internet bilen baglanşykly düýpli ylmy taýdan barlag edarasy, "Jupiter Research"üň 2005-nji ýylda geçiren bir barlagyna görä, blog sahypa eýeleriniň ýarysynyň ýyllyk girdejisi 60.000 dollaryň üstünde; blog okaýanlaryň %60-y erkek we blog okama endigi bar bolanlaryň %73-i 5 ýyldan uzak wagtdan bäri internete eýedir. Blog okaýanlaryň %28-i blog okamak üçin RSS ulanýar. 2005-nji ýylyň soňunda geçirilen başga bir barlaga görä hem internet ulanyjylarynyň %38-i blog sözüniň manysyny bilýändiklerini, %27-si bolsa blog okaýandyklaryny bildirendir. Blogosferiň depginini gol üstünde saklama wekilhanasyndaky Technorati-niň hasabatyna görä, günde 50.000-den köp täze blog sahypasy döredilýär.
Bloglaryň ulanylyşy 1999-nji ýylda Blogger-iň bu hyzmaty bermäge başlamagy we gysga wagt soňra muny mugt görnüşe geçirmegi bilen ýaýrandyr. 2003-nji ýylyň Fewral aýynda Google, Blogger-i satyn aldy we Google-uň panel guralyna, girilen sahypanyň salgysyny gönimel bloga girmäge mümkinçilik berýän 'Blog This!' täri ýerleşdirildi. Iňlisçe bilýän käbir kişi ilkinji gezek bu dügmäniň kömegi bilen bloglar bilen tanyşandyrlar.
Blogger bilen bir döwürde gurulan LiveJournal, diňe kesgitli kişileriň okamagyna rugsat berilýän blog sahypalary döredip meşhur bolan blog sahypasydyr. Şu döwürde hem iň köp blog döredilýän ulgamlardan biri LiveJournal, ýazýan zatlaryny hemme kişi bilen paýlaşmak islemeýän we özara topar gatnaşyklaryna ähmiýet berýän kişiler tarapyndan oňat görülýär.
Microsoft-uň Windows Live Spaces atly blog ulgamy hem, MSN agzalaryna hödürlenen Windows Live Messenger hyzmaty bilen bileleşdirileninden soň düýpli ýaýraýyş görkezendir. Agzalaryň fotoalbom döretmesine ýol açan ulgam, bloglaryň döwrebaplaşdyrylan wagtynda paýlaşylmasyna mümkinçilik berýän içki nusgasyna hem eýedir. Esasan, höwesjeň ulanyjylar üçin hyzmat bolan Windows Live Spaces, görnüşi we nusgasy üýgeşiklige beter açyk däldir. Aýratyn-da, Windows Live Messenger has köp söhbet maksady bilen ulanylýan hyzmat bolany sebäpli, Space-lerde bar bolan bloglar hem has köp surat ýükleme ýeri edilip ulanylýar. Microsoft, 2010-njy ýylyň Sentýabr aýynyň 27-sine, Windows Live Spaces hyzmatyny bes etjekdigini duýdurdy we ulanyjylaryna bloglaryny mugt görnüşde WordPress.com-a mümkinçiligi hödürledi.
Çalt depginler bilen ulalýan we düýpli hyjuw halyna gelen blog dünýäsinde, internetiň ulylaryndan Yahoo hem 2005-nji ýylyň Mart aýynda öz blog ulgamy Yahoo! 360-y açandygyny yglan etdi.