Wiruslaryň görnüşleri we aýratynlyklary boýunça toparlara bölünişi

  Kompýuter wiruslarynyň görnüşleri dürli-dürlüdir. Dünýä belli bo­lan wirusologlaryň biri Ýewgeniý Kasperskiý wiruslary olaryň aýratynlyklary boýunça aşakdaky häsiýetler esasynda şertli toparlara bölýär: 

▪ wirusyň zyýan ýetirýän gurşawy boýunça;

▪ ýaýrama usuly boýunça;

▪ destruktiw mümkinçilikleri boýunça;

▪ işleýiş algoritminiň aýratynlyklary boýunça.

Her bir ugruna aýratynlykda seredip geçeliň:

1. Wirusyň zyýan ýetirýän gurşawy boýunça wiruslar aşakdakylara bölünýärler:

▪ Faýl wiruslar. Bu wiruslar ýerine ýetiriji faýllaryna zyýan edýärler (Com we Exe programmalar).

▪ Ýüklendirýän wiruslar. Bu wiruslar diskleriň ýüklendiriji sektor­laryna (Boot sektorlary) ýa-da winçesteriň ulgamlaýyn ýüklendi­rijisini (Master Boot Record) saklaýan sektoryna zyýan edýärler.

▪ Tor wiruslary. Bu wiruslar dürli kompýuter ulgamlarynda kö­pelýän wiruslar.

▪ Flash wiruslar. Bu wiruslar BIOS ýadynyň flash mikroshema­larynda zyýan ýetirýär.

2. Ýaýrama usuly boýunça wiruslar aşakdakylara bölünýärler:

▪ Rezident wiruslar. Bu wiruslar kompýutere ýokuşanda (geçen­de) operatiw ýatda öz rezident nusgasyny goýýarlar. Bu wirus­lar kompýuter öçürilýänçä ýa-da täzeden ýüklenýänçä aktiw bolup bilýärler.

▪ Rezident däl wiruslar. Bu wiruslar kompýuteriň operatiw ýadynda öz rezident nusgalaryny goýmaýarlar. Käbir wiruslar ýatda özüniň käbir fragmentlerini goýýarlar, ýöne olaryň soň ýaýramak mümkinçiligi bolmaýar. Şonuň üçin şeýle wiruslar rezident däl wiruslar diýlip hasap edilýär.

3. Wiruslar destruktiw mümkinçilikleri boýunça aşakdakylara bölünýärler:

▪ Zyýansyz wiruslar. Bu wiruslar kompýuteriň içine hiç hili täsir etmeýär. Olar diňe diskde boş ýeriň azalmagyna ýa-da operatiw ýadyň göwrümine täsir edip bilýärler.

▪ Howply däl wiruslar. Bu wiruslar dürli grafiki ses effektler ýa‑da beýleki zyýansyz hereketlerde ýüze çykyp bilýärler.

▪ Howply wiruslar. Bu wiruslaryň netijesinde kompýuteriň ýa-da olaryň torlarynyň içinde näsazlyklaryň ýüze çykmagyna getirip bilýärler.

▪ Örän howply wiruslar. Bu wiruslar maglumatlaryň ýok edil­megine, ýitirilmegine, programmalaryň we ulgamlaryň işjeňliginiň ýitirilmegine getirip bilýärler.

4. Wiruslar işleýiş algoritminiň aýratynlyklary boýunça aşakdakylara bölünýärler:

▪ Ýan wiruslar (companion). Bu wiruslar exe-faýllaryna olaryň Com nusgalaryny döredip zyýan ýetirýärler. Şonuň üçin pro­gramma işi goýberlende ilki wirusly Com-faýly goýberilýär. Öz işini tamamlanyndan soň wirus Exe-faýlyny işe goýberer.

▪ «Gurçuk» wiruslar (wornes). Bu wiruslar kompýuter tory boýunça ýaýraýarlar. Olar kompýuter torundan kompýuteriň ýadyna geçirýärler we beýleki kompýuterleriň IP salgylaryny ha­saplap, olara öz nusgalaryny iberýärler.

▪ «Parazit» wiruslar. Bu wiruslar faýllaryň ýa-da diskiň sektorlarynyň düzümini üýtgedýärler.

▪ «Stels» wiruslar (iňlis «stelth virus» sözünden, göze görünmeýän). Bu wiruslar operasion ulgamynda zyýan ýetirilen faýllara ýa-da diskleriň sektoryna ýüzlenende, özleriniň ýerine maglumatlaryň zyýan ýetirilmedik böleklerine goýýarlar.

▪ «Polimorf» wiruslar (öz özüne sifrleýän). Bu wiruslary anyklamak örän kyn, sebäbi olaryň programmalaryna hemişelik programma kody bolmaýar. Bu wirusyň esasyny şifrleýän we şifrden açýan programmalaryň köpdürliligi bilen amala aşyrylyp gazanylýar.

▪ «Makro» wiruslar. Bu wiruslar makrodilleriň mümkinçiliklerini ulanyp, köplenç, Microsoft Office faýllaryna: tekst redaktorlaryna, elektron tablisalara zyýan ýetirýärler.

Häzirki döwürde maglumatlary geçirmek üçin, esasan, Flash diskleriň ulanylmagy täze meseleleri ýüze çykardy. Olar USB wiruslarydyr. Bu wiruslar gün-saýyn artýar we olary aýyrmak gitdigiçe kynlaşýar. Bu wiruslardan autorun görnüşi has-da giň ýaýrandyr (autorun.bin, autorun.reg, AUTORUN.FCB, autorun.srm, autorun.txt, autorun.wsh, autorun.~ex, autorun.exe, autorun.inf_?????, autorun.inf, autorun.bat, autorun.ico, autorun.ini, autorun.vbs we beýleki .inf, .com, .sys, .tmp, .exe giňeltmeli faýllar, şeýle-de RECYCLER papkasy).