Komitas
Soghomon Soghomonian, [A] bellenen we köplenç Komitas ady bilen tanalýan, [B] (ermeniçe: October; 8-nji oktýabr ermeni milli aýdym-saz mekdebiniň düýbüni tutujy hasaplanýar. [4] [7] Etnomusikologiýanyň öňdebaryjylaryndan biri hökmünde tanalýar. [8] [9]
Komitas ýaş wagtynda ýetim galdy, Ermenistanyň dini merkezi Etçmiadzine äkidildi we Geworgiýa seminariýasynda bilim aldy. 1895-nji ýylda wardet (ruhany) wezipesine bellenenden soň, Berlindäki Frederik William uniwersitetinde aýdym-saz öwrenýär. Ondan soň "günbatar tälimini milli däp döretmek üçin ulandy". [10] Ol ermeni halk aýdym-sazynyň 3000-den gowrak eserini ýygnady we transkripsiýa etdi, ýarysyndan gowragy ýitirildi we häzirki wagtda diňe 1200 töweregi bar. Ermeni halk aýdymlaryndan başga-da, beýleki medeniýetlere-de gyzyklanma bildirdi we 1903-nji ýylda ilkinji gezek kürt sazlary atly kürt halk aýdymlarynyň ýygyndysyny neşir etdi. Onuň hory Europeanewropanyň köp şäherinde ermeni aýdym-sazyny hödürledi we beýlekiler bilen birlikde Klod Debýusiniň öwgüsini gazandy. Komitas, Etçmiadzindäki ultra-konserwatiw ruhanylaryň süteminden gutulmak we ermeni halk aýdym-sazyny has köp tomaşaçylara tanatmak üçin 1910-njy ýylda Konstantinopolda ýerleşdi. Ol ermeni jemgyýetleri tarapyndan giňden kabul edildi, Arşag Çobanýan bolsa ony "ermeni sazynyň halasgäri" diýip atlandyrdy. [11]
Ermeni genosidi döwründe Komitas beýleki ýüzlerçe ermeni intellektuallary bilen bilelikde tussag edilip, 1915-nji ýylyň aprelinde Osman hökümeti tarapyndan türmä iberildi. Tizara düşnüksiz ýagdaýlarda boşadyldy we akyl taýdan näsazlygy başdan geçirdi we posttrawmatiki stres bozulmasy (PTSD) ýüze çykdy. Konstantinopolda giňden ýaýran duşmançylyk gurşawy we köpçülikleýin ermeni ölüm ýörişleri we oňa ýeten gyrgynçylyklar baradaky habarlar onuň gowşak akyl ýagdaýyny hasam erbetleşdirdi. Ilki bilen 1919-njy ýyla çenli türk harby operasiýa edilýän hassahanada ýerleşdirildi we soňra Pari Parisdäki psihiatrik keselhanalara geçirildi we ömrüniň soňky ýyllaryny agyr ýagdaýda geçirdi. Komitas genosidiň şehidi hökmünde giňden görülýär we sungatda ermeni genosidiniň esasy nyşanlaryndan biri hökmünde suratlandyrylýar.