Garagalpagystan

^{[takyklamasyz]}
Baýdak[d]	Tugra[d]
Ýurt	Özbegistan
Paýtagt	Nökis
Gimn	State Anthem of the Republic of Karakalpakstan[d]
Koordinatlar	43°02′24″ dg. g. 58°51′36″ gd. u. / 43.04000° dg. g. 58.86000° gd. u. (G) (O) (Я)Koordinatlar: 43°02′24″ dg. g. 58°51′36″ gd. u. / 43.04000° dg. g. 58.86000° gd. u. (G) (O) (Я)
Häkim	Orynbaýew Amanbaý Tleubaewiç
Meýdan	160 000 km²
Resmi dil	Özbek dili и Karakalpak[d]
Ilat	1 817 500
Sagat guşaklygy	UTC+05:00[d]
Resmi saýt	sovminrk.gov.uz/lang/en/

Garagalpagystan (Garagalpak: Қарақалпақстан, Özbek: Qoraqalpog'iston) - Özbegistanda yerleşyän avtonom respublika. Onuň umumym meýdany 160,600 inedördül kilometre barabardyr. Döwletiň 85 % ýerini çöllük tutýar. Döwlet dili – Özbek dili hem Garagalpak dili. Paýtagty Nökis şäheridir. 2022-nji ýylyň maglumatyna görä, ilaty 1 million 990 müň adamdan gowrak.

Bu geografiýa makala ownuk makaladyr. Ony üýtgetmek hem-de ösdürmek arkaly Wikipediýa kömek edip bilersiňiz.

Taryh

Taryhy çeşmelere görä adamlar häzirki Garagalpakstanyň çäginde eýýäm täze daş asyry döwründe ýaşapdyrlar.

Takmynan 500-nji ýyldan 500-nji ýyla çenli häzirki Garagalpakstan sebiti giň suwaryş bilen goldanýan gülläp ösýän oba hojalygydy. Bu ýerde gurlan 50-den gowrak Horezm galasynyň görkezişi ýaly strategiki taýdan möhüm territoriýa we ýiti bäsdeşlik boldy. Öň çarwa çopan we balykçy bolan Garagalpak halky ilkinji gezek XVI asyrda daşary ýurtlular tarapyndan hasaba alyndy. 1873-nji ýylda Hywa hanlygy tarapyndan Garagalpakstan Russiýa imperiýasyna berildi. Sowet dolandyryşy astynda 1936-njy ýylda Özbegistanyň bir bölegi bolmakdan ozal Russiýa Sowet Federatiw Sosialistik Respublikasynyň çäginde özbaşdak sebit bolupdy. Amu Darýadan suwaryş giňeldilende 1960-70-nji ýyllarda sebit iň gülläp ösen bolmagy ähtimal. Şeýle-de bolsa, Aral deňziniň bugarmagy Garagalpakstany Özbegistanyň iň garyp sebitleriniň birine öwürdi. Sebit giň gurakçylykdan ejir çekýär, bölekleýin howa şertleri sebäpli, esasanam Amu Derýa we Sir Derýa derýalarynyň Özbegistanyň gündogar bölegine gönükdirilendigi sebäpli. Ekin ýetmezçiligi takmynan 48,000 adamy esasy girdeji çeşmesinden mahrum etdi we agyz suwunyň ýetmezçiligi ýokanç keselleriň köpelmegine sebäp boldy.