Elizabeth II
| Elizabeth II | |
 Angliýanyň Şa Aýaly | |
| Doglan wagty we ýeri | Aprel 21, 1926 London, Angliýa |
|---|---|
| Aradan çykan wagty we ýeri | Sentýabr 8, 2022 London, Angliýa |
| Käri | Monarh |
| Dili | Iňlis dili |
| Ýanýoldaş(lar)y | Mehriban Aliýewa |
| Çagalary | ogullary: Charles III,
Şazada Andrew, Şazada Edward gyzy: Anne |
Elizawetta II(aýdylyşy: Elizelizaweta II; doly ady Elizelizaweta Alexandra Mary (aýdylyşy: Elizelizaweta Alexandra Mary); 1926-njy ýylyň 21-nji apreli - 2022-nji ýylyň 8-nji sentýabry) 1952-nji ýylyň 6-njy fewralyndan tä ölýänçä Angliýanyň şa zenanydy. Şa aýal hökmünde 70 ýyl 214 gün höküm sürdi we ony islendik Iňlis monarhynyň iň uzak wagtlap dolandyran hökümdarlygyna öwürdi.
Çagalyk we ýaşlyk
[düzet | çeşmäni düzet]elizaweta Aleksandra Meri öňki Beýik Britaniýa Jorj VI -nyň ( 1895-1952 ) gyzy we öňki Elizabet Bowes- Lionyň ( 1900-2002 ) uly gyzy . Şa zenany Elizelizawetaň ene-atalary: Jorj V ( 1865-1936 ) we atasy tarapynda şa aýal Meri Tek ( 1867-1953 ) , Klod Jorj Bowes-Lion (1855-1944) , ejesiniň tarapynda Earl of Strathmore we Sesilia Bowes - Lion ( 1883-1961 ).
Şazada Elizelizaweta Aleksandra Meri Londonyň Maýfaýr şäherinde, Earl of Strathmore-nyň rezidensiýasy Bruton köçesiniň 17-nji jaýynda dünýä indi. Häzirki wagtda etrap täzeden gurlaly bäri, jaý ýykyldy we ýerine ýadygärlik nyşany goýuldy. Ejesi (Elizaweta), enesi (Merýem) we enesi (Aleksandra) dakyldy.
Kakasy gersogyň hormatyna soňky gyzyna Wiktoriýa dakmak isleýär, emma ol boýun towlaýar. Georg V bu barada şeýle diýdi:
“... Berti meniň bilen gyzyň adyny ara alyp maslahatlaşdy. Üç at aýtdy: Elizelizaweta, Aleksandr we Merýem. Men oňa atlaryň hemmesiniň gowydygyny aýtdym, ýöne Wiktoriýa ady bilen onuň bilen doly ylalaşdym. Tamamlandy ... Jorj V. ” Elizawettaň mesihi 25-nji maýda Bukingem köşgünde geçirildi .
1930-njy ýylda Elizelizawetaň ýekeje uýasy, şagyzy Margaret dünýä indi. Elizaweta esasan gumanitar ylymlar - konstitusiýa taryhy, gumanitar ylymlar, din, sungat we (esasanam özi) fransuz dilinde bilim aldy . Abethelizaweta ýaşlygyndan atlar bilen gyzyklandy we atçylyk sporty bilen meşgullandy. Bu gyzyklanmalar bilen köp ýyllap meşgullandy.
Elizaweta dünýä inen gününden Yorkyň şa zenany boldy, kakasy Uels şazadasy Eduard (Beýik Britaniýanyň geljekki şasy Edward VII) bilen kakasyndan soň tagtda üçünji orunda durýar . Şazada Eduard durmuşa çykmak we çagasy bolmak üçin gaty ýaşdy we Elizabet ilki tagtyň mirasdüşeri hasaplanmady. Emma 1936-njy ýylda Jorj V-iň aradan çykmagy sebäpli on bir aýdan soň işinden aýrylmaly boldy. Albert ( Jorj VI ) tagta çykdy, 10 ýaşly Elizelizaweta tagtyň mirasdüşeri diýlip yglan edildi we ene-atasy bilen Kensington şäherindäki Bukingem köşgüne göçdi.
Netijede, şa aýal abethelizaweta "mirasdüşer" hasaplandy, sebäbi Jorj VI-nyň çagasy dünýä inende, tagtyň ýeke-täk mirasçysydy.
Ikinji jahan urşy başlanda Elizelizaweta 13 ýaşyndady . 1940-njy ýylyň 13-nji oktýabrynda ilkinji gezek radioda söweşde ejir çeken çagalar bilen gürleşdi [2] . 1943-nji ýylda polk goragçylary granatçylary bilen ilkinji duşuşygyny geçirdi, ilkinji gezek köpçülige çykdy. 1944-nji ýylda Elizelizawetaň bäş sany "döwlet geňeşçisi" (patyşanyň işini alyp barmaga hukugy bolan adamlar) bardy.
1947-nji ýylda Elizelizaweta ene-atasynyň yzyndan Günorta Afrika gitdi we 21 ýaşynda, Iňlis monarhiýasy üçin janyny pida etjekdigini radioda yglan etdi.
Şol ýyl 21 ýaşly Elizelizaweta 26 ýaşly Iňlis deňiz işgäri Filip Mountbatten bilen durmuş gurýar , grek we Daniýa korollygynyň neslinden we şa aýal Wiktoriýanyň agtygy . 1934-nji ýylda duşuşdylar. 1939-njy ýylda Filipiň okan Dartmut deňiz kollejinde aşyk boldular. Toýdan öň şazada Filip Edinburg gersogy adyny alar.
Toýdan soň, 1948-nji ýylda bir ýyl soň, Elizabet we Filipiň uly çagasy Çarlz [5] dünýä indi. 1950-nji ýylyň 15-nji awgustynda Anna gyzy dünýä indi.
Beýik Britaniýanyň şa zenany
[düzet | çeşmäni düzet]Täç geýdirmegiň we dolandyrmagyň başlangyjy
[düzet | çeşmäni düzet]
elizawetaň kakasy korol Jorj VI 1952-nji ýylyň 6-njy fewralynda aradan çykdy. Bu gün, Elizaweta adamsy bilen Keniýada dynç almasa-da, Beýik Britaniýanyň şa zenany diýlip yglan ediler. Patyşa kakasynyň doglan gününde fikus agajynyň depesinde ýerleşýän “Tree Tops” myhmanhanasynda galypdy. Hut şu döwürde myhmanhanada galan Edward Jeýms Korbet gündeliginde şeýle ýazdy:
“...Dünýä taryhynda ilkinji gezek agaja münen ýaş şa gyzy geljekki şa aýal boldy - Hudaý, maňa kömek et! Edward Jeýms...”
Şa zenany Elizaweta II-iň täç geýdiriş dabarasy 1953-nji ýylyň 2-nji iýunynda Westminster Abbide geçirildi. Iňlis monarhynyň täç geýdirmek dabarasy ilkinji gezek göni ýaýlymda göni ýaýlymda görkezildi.
Şondan soň, 1953-nji we 1954-nji ýyllar aralygynda täze şa aýal Angliýa, Iňlis koloniýalaryna we dünýäniň beýleki ýurtlaryna alty aýlyk iş sapary etdi. Elizaweta II Awstraliýa we Täze Zelandiýa baryp gören iň soňky monarh boldy.