Taryhda yz galdyran türkmen zenanlar

Wikipediýa, erkin ensiklopediýa

MAHMELEK HATYN. Beýik Seljuklar imperiýasynyn soltany Mälik şanyn gyzy ,28-nji halyf al-Mukted Biýemrillahyn aýaly. 'Ummul-weled(birinji zenan)adyny alan. Seljuklaryn Halyflar neberesi bilen garyndaşlyk gatnashygy Çagry begin gyzy Hatyjanyn Kaýym Betrullaha durmusha çykarylmagyndan, sonundan Togrulbegin Kaýym Betrullahyn uýasyna öylenmeginden bashlanyar.

MELIKE HATYN. Horezm şalarynyn sonky soltany Jelaleddin Meňburunung ayaly.

RODOGUNA. Parfiýanyn patyşasy MitridatI (miladydan onki 171-138.y.)gyzy. Siriýa patyşasy Dmitriya durmu$a cykyar.Ol hakda şeyle rowaýat bar: Rodoguna hammamda yuwunyarka birden dushman $ahere cozyar.Ol sacyny cala-cula danyshdyryp,ony yenishden son yuwmagy kasam edyar, goshunyn onune dushup,dushmana garshy topulyar.Dushman derbi - dagyn edilyar.Rodogunanyn edermenligine $eyle bir hormat goyupdyrlar welin,onun $eklini Ärsaklaryn $ahsy mohurine geciripdirler.Rodogunanyn mermerden yasalan ajayyp heykeli arheolog M.Ý.Masson tarapyndan Nusaýda gazuw-agtarysh ishleri gecirilyarka tapylyar.Ol hazir Türkmenistanyň Milli muzeýinde in gymmatly eksponat boldy.

SAGAB HATYN. On altynjy halyf al-Mutazid Billahyng(hokumdarlyk eden yyllary 892-902)turkmen ayaly,18-nji halyf al-Muktedir Billahyn(908-932)ejesi. Ol birinji zenanderejesini goteripdir.

NURJAHAN. Ustajly turkmen taypasynyn beglerinin biri Şir Efkenin ayaly.Onun adamsynyn hakyky ady Alyguly bolup,ol yolbars bilen bolan göreşde ony yenenson,ona $ir efkan-$iri yenen lakamyny beripdirler,beg 1607-nji yylda gurnalan dilduwushligin netijesinde oldurilyar.

OGULSAPAR HATYN.(Sapariyýýe hatyn) Beýik Seljuklar imperiýasynyn soltany Mälik $anyn(1072-1092)3nji ayaly,iki soltanyn - Muhammed Taparyn(1104-1117)we Soltan Sanjaryn(1118-1157) ejesi.

TÖREBEG HANYM. Gutlug Temirin(1321-yylda aradan cykyar)ayaly 1333-nji yylda Ürgenje gelen arap syýahatcysy ibn-Battutanyn yazmagyna gora, Törebeg hanym bu yere gelip-gidyanler ucin metjit we hanaka gurdyrypdyr. Onun hormatyna galdyranTorebeg hanymmawzoleyi $u gun hem asyrlaryn $ayady hokmunde lowurdap dur.

PATYMA HATYN(FATIMA HATYN). Beýik Seljuklar imperiýasynyn soltany Muhammet Taparynyn gyzy, otuz birinji halyf al-Muktefi Liyetrillahyn(1136-1160)ayaly.birinji zenan derejesini goteripdir.

HATYJA. Türkmen nusgawy şahyry Seýitnazar Seýdinin ayaly. Adamsy Buhara emiri bilen söweşden son yza çekilende,onun atasy Hatyjany şahyrdan ayryp galyar we ony Beşire gocurip akidyar.Ol adamsyny yat edip, Gazali hijranydessanyny yazyar.

TÜRKAN HATYN. Garahanlylar hanedanlygyndan bolan Ilik hanyn ogly Ibrahim Tabgaç hanyn gyzy,beyik Seljuklaryn soltany Mahmydyn(1092-1094)ejesi.Ol 1104-nji yylda aradan cykypdyr.

REZIÝA MELIKE.(1219-1239) Deli soltanlygynyn (Hindistan)türkmen patyşasy $emseddin Iltutmyshyn (1210-1236)gyzy.Ol 20 yashynda aradan cykanson 17 yashynda tagta cykyar.Ol erkek kishinin egin-eshigini geyipdir,at-yaraga-da ussat eken.Ol soweshlerin birinde wepat bolupdyr.

SELIME SOLTANBEGIM. Beýik Mogollar impperiýasyny esaslandyran Baburun agtygy, meşhur türkmen serkerdesi hem şahyry Baýram hanyn(1502-1567)aýaly.Ol me$hur $ahyr zenan hasaplanypdyr,MAHFIMahfi lakamy bilen şygyrlar yazypdyr.

NAIBE YNANCHATYN.Turkmen hanedanlygy Ahlat$alylaryn(XII a.)hokumdary,ol adamsy Ybrayym (Ibrahim)yogalayndan son entek ba$y yash ogly sekman II nin adyndan yurdy ozbashdak dolandyryar.

PA$A BEGIM. Turkmenlerin baharly tiresinden bolan Aly$ukur beg Garagoýunlynyn gyzy. Garagoýunly döwletinin hokumdary Muhammet Mirzanyn ayaly.1469-njy yylda soltan Mahmut Mirza Miran$ahyn ayaly bolyar.Serkerde $ahyr Baýram hanyn garyndashydyr.

MERJEN(MERAJIL) HATYN.5-nji halyf Harunar-Ra$idyn(786-806)ayaly yedinji halyf al-Ma'munyn (813-833)ejesi. Ol merwli turkmenlerden bolupdyr.$onun ucin ogly al-Ma'mun hakimiyet ucin gore$lerde Merwe gelip,ejesinin garyndashlaryndan goldaw islapdir. Merajil hatyn hem oz dowrunde Birinji zenanderejesini goteripdir.

MERYEM HATYN.Kermanda Gutlyg hanlylaryn dowletini doreden (1222)Barak Hajibin gyzy,Yezd atabegi Muhiddin $ahyn ayaly.

MELIKE SELJUK HATYN. Seljuklylaryn soltany Gylyç Arslanyn(1156-1192)ucunji gyzy. Artykogullary hanedanlygyndan emir Nuretdinin ayaly.Adamsy 1185-nji yylda aradan cykan son halyf an-Nasr Lidinillaha durmysha cykyar. Yone toydan uc yyl son 30yashynyn icinde iki ogul dunya getirip,aradan çykyar. Ebu Az-zahir Biyemrillah adyny alyp, halyf(1225-1225)bolyar.

KAMALA. Deli soltanatynyn turkmen hokumdary Alaeddin Halajyn(1296-1316)ayaly.

OWHER NESIBE-HATYN. (1210-yylda aradan cykan)Seljuklylaryn anadoly hokumdary Gylyç Arslanyn(1156-1192)gyzy. 1205-nji yylda onun buyrugy bilen Kayserde Gyyasyyewe$afiye atly medreseler gurylyar.Olar 1890-njy yyla cenli ozbolushly medisina edarasy bolup hyzmat edipdir.Olaryn yanynda bolsa Gowherin erkek dogany Giýaseddin Keýhosrow II tarapyndan gowher Nesibe-hatynyn mawzoleyigurlupdyr(Taryhy ceshmelerden)