Mustafa Kemal Atatürk: Wersiýalaryň arasyndaky tapawut

Çykgytlary düzet
Wikipediýa, erkin ensiklopediýa
Browse history interactively
← Ozalky wersiýa bilen aratapawutIndiki wersiýa bilen aratapawut →
Content deleted Content added
WizualWikitekst
Gysgaça mazmuny ýok
--türkçe
Setir 1: Setir 1:
[[Image:Portrait of M. Kemal Ataturk.jpg|200px|thumb|Mustafa Kemal Atatürk]]
[[Image:Portrait of M. Kemal Ataturk.jpg|200px|thumb|Mustafa Kemal Atatürk]]
'''Mustafa Kemal Atatürk''' ([[1881]]-[[1938]]), [[Türkiýe]]'in politik. Acundaki tüm Türk'lerin atası ve [[başbuğ]]udur.
'''Mustafa Kemal Atatürk''' ([[1881]]-[[1938]]), [[Türkiýe]]'in politik. Acundaki tüm Türk'lerin atası ve [[başbuğ]]udur.
{{Yarı koruma+Cumhurbaşkanı}}
{{Diğer anlamı|Atatürk (anlam ayrım)}}
{|style="width: 25em; text-align: left; border: 1px solid #aaaaaa; background-color: #f9f9f9; color: black; margin-bottom: 0.5em; margin-left: 1em; padding: .2em; float: right; clear: right;"
|-
! colspan="2" |[[Resim:Portrait of M. Kemal Ataturk.jpg|center|250px|Mustafa Kemal Atatürk]]
|-
! colspan="2" style="font-size: larger;" |<center>Mustafa Kemal Atatürk</center>
|-
| colspan="2" |<center>[[Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı]]
</span>
|-
!Doğum tarihi
|[[19 Mayıs]] [[1881]]
|-
!Doğum yeri
|[[Selanik]], [[Osmanlı Devleti]]
|-
!Ölüm tarihi
|[[10 Kasım]] [[1938]]
|-
!Ölüm yeri
|[[Dolmabahçe Sarayı]], [[İstanbul]], [[Türkiye]]
|-
!Rütbesi
|[[Osmanlı Devleti|Osmanlı]]: [[Mirliva]]<br>[[Türkiye Cumhuriyeti|Türkiye]]: Müşir ([[Mareşal]])
|-
!Kumanda ettiği birlikler
|[[19. Tümen (Osmanlı)|19.Tümen]], [[XVI. Kolordu (Osmanlı)|16.Kolordu]], [[İkinci Ordu (Osmanlı)|2.Ordu]], [[Yedinci Ordu (Osmanlı)|7.Ordu]], [[Yıldırım Orduları Grubu]], [[Dokzuncu Ordu (Osmanlı)|9.Ordu]] (3.Ordu), Türkiye Büyük Millet Meclisi Ordusu
|-
!Madalyaları
|''Bakınız'': [[Atatürk'ün aldığı madalyalar ve madalyonlar]]
|-
!Savaşlar
|[[Trablusgarp Savaşı]], [[Balkan Savaşları|Balkan Savaşı]], [[Birinci Dünya Savaşı]] ([[Çanakkale Savaşı]], [[Megiddo Savaşı (1918)|Filistin-Suriye Savaşı]]), [[Kurtuluş Savaşı]]
|-
!TBMM Başkanlığı
|[[24 Nisan]] [[1920]]-[[29 Ekim]] [[1923]]
|-
!Cumhurbaşkanlığı
|[[29 Ekim]] [[1923]]–[[10 Kasım]] [[1938]]
|-
!CHP Genel Başkanlığı
|[[9 Eylül]] [[1923]]–[[10 Kasım]] [[1938]]
|-
!İmzası
|[[Resim:Signiture of Mustafa Kemal Ataturk.jpg|150px]]
|-
|}
'''Mustafa Kemal Atatürk''' (d. [[1881]], [[Selanik]] &ndash; ö. [[10 Kasım]] [[1938]], [[İstanbul]]), [[Türk]] [[asker]] ve [[devlet]] adamı. [[Kurtuluş Savaşı|Türk Kurtuluş Savaşı]]'nın önderi, [[Türkiye Cumhuriyeti]]'nin kurucusu ve ilk [[cumhurbaşkanı]]dır. [[Birinci Dünya Savaşı]] sonrası [[Anadolu]]'da başlayan Ulusal Bağımsızlık Mücadelesi'nin askerî, fikrî ve siyasi önderliğini yapmış; modern Türkiye'yi oluşturan devrim ve reformları gerçekleştirmiştir. Aynı zamanda [[Türkiye Cumhuriyeti]]'nin kurucu siyasi örgütü ve dönemin iktidar partisi [[Cumhuriyet Halk Fırkası]]'nın (daha sonra [[Cumhuriyet Halk Partisi (1935)|Cumhuriyet Halk Partisi]]) kurucusu ve ilk genel başkanıdır.


==Nüfus Cüzdanı==
== Fotograflar ==
<gallery>
[[Resim:993 815 seri nolu 2. ata nufus cudani.jpg|thumb|left|200px|993.815-B seri ve 51 sıra numaralı Nüfus Hüviyet Cüzdanı]]
Image:Ata.jpg|Atatürk
[[27 Mart]] [[1923]] tarihinde Ankara Nüfus Müdürlüğünce verilen nüfus cüzdanına göre, Boy: ''Orta'', Saç: ''Sarı'', Kaş: ''Sarı'', Göz: ''Mavi'', Burun: ''Adeta'', Ağız: ''Adeta'', Bıyık: ''Sarı, kesik'', Sakal: ''Tıraş'', Çene: ''Uzunca'', Çehre: ''Uzunca'', Renk: ''Beyaz'', Alamet-i farika-i tabiiye: ''Tam'', İsim ve şöhreti: ''Müşir Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri'', Tarih ve mahall-i veladeti: ''Selanik, 1296'', Pederinin ismiyle mahall-i ikameti: ''Tüccardan müteveffa Ali Rıza Efendi'', Validesinin ismiyle mahall-i ikameti: ''Müteveffiye Zübeyde Hanımefendi'', Sanat ve sıfat ve hizmet ve intihab selahiyeti: ''TBMM Reisi ve Başkumandan'', Müteehhil ve zevcesi müteaddid olup olmadığı: ''Bir zevcesi vardır'', Derecat ve sunuf-ı askeriyesi: ''Müşir'', İkametgâh ise ''Hacı Bayram Mahallesi 161/1'' idi. <ref>Şerafettin Turan, ''Kendine Özgü Bir Yaşam ve Kişilik Mustafa Kemal Atatürk'', Bilgi Yayınevi, Şubat 2004, s. 16-17.</ref>
Image:MustafaKemalAtaturk1907.jpg|
Image:AtaturkAtBall1929.jpg|Atatürk [[Hariciye Köşkü]]nde [[1929]]
Image:AtaturkAndIsmetInonuAugust1922.jpg|Atatürk ve [[İsmet İnönü]] 1922
Image:LatifeUsakligil MustafaKemalAtaturk.gif|Latife Uşaklıgil ile
Image:Ataturk29.JPG|5 Ağustos 1921
Image:Ataturk25.JPG|İsmet İnönü'yle, 1920
Image:AtaturkAndIsmetInonuAugust1922.jpg|İsmet İnönü'yle, 1922
Image:Ataturk.jpg|
Image:Ataturk5.JPG|Tripoli
Image:Ataturk20.JPG|1918, Halep
Image:Ataturk22.JPG|Rauf Orbay ile
</gallery>


Yeni alfabesinin kabulünden sonra yenilenmiş nüfus cüzdanlarından "993.814-B seri ve 51 sıra numaralı" cüzdanda adı: ''Kemal'', soyadı ''Atatürk'', "993.815-B seri ve 51 sıra numaralı" cüzdanda adı ''Kamal'', soyadı ''Atatürk'', Meslek ve İçtimai vaziyeti: ''Reisicumhur'', Medeni hali: ''Evli değildir'', nüfus kütüğüne yazılı olduğu yeri ise ''Ankara Vilâyeti Çankaya Mahallesi Hane No. 139, Cilt: No. 56 ve Sahile No. 49'' olarak yazılmıştır.

==Çocukluk ve gençlik yılları (1881 - 1905)==
Mustafa Kemal Atatürk, [[1881]] yılında [[Selanik]], Koca Kasım Paşa Mahallesi, Islahhane Caddesi (Bugünkü Apostolu Pavlu Caddesi No: 75, Aya Dimitriya Mahallesi, Selanik, [[Yunanistan]])'nde bugün müze olan 3 katlı ve 3 odalı ve pembe boyalı evde doğdu.<ref>Şerafettin Turan'ın kitabında "Ahmet Subaşı ya da Hatuniye Koca Kasımpaşa semti" olarak geçmektedir. (Şerafettin Turan, a.g.e. s. 20.</ref> [[1839]]'da Kocacık'ta doğduğu sanılan babası [[Ali Rıza Efendi]] aslen [[Manastır]]'a bağlı [[Debre|Debre-i Bâlâ (Yukarı Debre)]]'dandır. Milis subaylığı, evkaf kâtipliği ve kereste ticareti yapan [[Ali Rıza Efendi]], [[1871]] yılında [[Zübeyde Hanım]]'la evlendi. Bu çiftin Fatma (1872-1875), Ahmet (1874-1883), Ömer (1875-1883), Mustafa (Kemal Atatürk) (1881-1938), Makbule (Boysan, Atadan) (1885-1956) ve Naciye (1889-1901) adında altı çocukları oldu.<ref>Kardeşlerinin doğum ve ölüm yılları için: Orhan Soysal, ''Büyük Nutuk'ta Kim Kimdir?'', Milenyum Yayınları, İstanbul, s. 13.</ref> Fatma dört, Ahmet dokuz, Ömer sekiz yaşlarında iken, o senelerde salgın olan kuşpalazı ([[difteri]]) hastalığından çocuk yaşlarında öldüler. En küçük kardeş Naciye, Mustafa Kemal'in [[Harp Okulu]]'nu bitirdiği sene, oniki yaşındayken verem hastalığına yakalanıp hayatını kaybetti. [[Makbule Atadan|Makbule]] Hanım [[1956]] yılına kadar yaşadı.

== Eğitim Hayatı ==
Öğrenim çağına gelen Mustafa, annesinin isteğiyle Hafız Mehmet Efendi'nin [[mahalle mektebi]]nde öğrenime başladı, daha sonra babasının isteğiyle Mektebi Şemsi İbtidai ([[Şemsi Efendi Mektebi]])'ne geçti. Bu sırada babasını kaybetti ([[1888]]). Bir süre Rapla Çiftliği'nde Hüseyin dayısının yanında kaldıktan sonra [[Selanik|Selânik]]'e dönüp okulunu bitirdi. Bu arada [[Zübeyde Hanım]], [[Selanik]]'te gümrük memuru olan Ragıp Bey ile evlendi.

Şimdi müze olan Koca Kasım Paşa Mahallesi Islahhane Caddesi'ndeki ev [[1870]]'de Rodoslu müderris Hacı Mehmed Vakfı tarafından yaptırılmış ve [[1878]]'de yeni evlenen Ali Rıza Bey tarafından kiralanmıştır. Ancak o öldükten sonra Mustafa ve ailesi bu evden yanındaki 2 katlı, 3 odalı ve mutfaklı daha küçük eve taşınmışlardır.<ref>İzmir Ticaret Odası, ''Atatürk'ün Evi - Bir ulusun geleceğinin doğduğu yer'', y.y, t.y.: önce İbrahim Zühdü'ye sonra Abdullah Ağa ve eşi Ümmü Gülsüm'e satılmıştır.</ref>

[[Resim:Ataturk-1905-Zubeyde-Makbule.jpg|thumb|200px|Kız kardeşi [[Makbule Atadan|Makbule Hanım]], annesi [[Zübeyde Hanım]] ve Atatürk]]
Mustafa, Selânik Mülkiye Rüştiyesi'ne kaydoldu ve [[1893]] yılında Selânik Askerî Rüştiyesi'ne girdi. Bu okulda Matematik Öğretmeni Yüzbaşı Üsküplü Mustafa Sabri Bey "Kemal" adını ilave etti. Fransızca öğretmeni Yüzbaşı Nakiyüddin Bey (Yücekök), özgürlük düşüncesiyle genç Mustafa Kemal'in düşünce yapısına etkiledi. Mustafa Kemal [[Kuleli Askeri Lisesi|Kuleli Askerî İdadisi]]'ne girmeyi düşündüyse de ona ağabeylik yapan Selânikli bir subay Hasan Bey'in tavsiyesine uyarak [[Manastır Askeri İdadisi|Manastır Askerî İdadisi]]'ne kaydoldu. [[1896]]-[[1899]] yıllarında okuduğu [[Manastır Askeri İdadisi|Manastır Askerî İdadisi]]'nde Tarih öğretmeni [[Kolağası]] Mehmet Tevfik Bey (Bilge), Mustafa Kemal Efendi'nin tarih'e olan merakını güçlendirdi.<ref>Ali Fuat Cebesoy, ''Sınıf Arkadaşım Atatürk'', Temel Yayınları, İstanbul, 2000, s. 27.</ref> Bu okulu ikincilikle bitirdi.<ref name="KomAta">Celâl Erikan, ''Komutan Atatürk'', Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1972, s. 72.</ref> 13 Mart 1899'da<ref>[http://www.add.org.tr/index2.php?option=com_content&do_pdf=1&id=37 ADD Atatürk kronolojisi]</ref> İstanbul'da [[Kara Harp Okulu|Mekteb-i Harbiye-i Şahane (Harp Okulu)]]'na girdi. Birinci sınıfı 27. ikinci sınıfı 11. üçüncü sınıfı [[1902]]'de Mülazım ([[Teğmen]]) rütbesiyle, 549 kişi arasından, piyade sınıf sekizincisi (1317 - P.8) olarak bitirdi.<ref name="KomAta" /> Akabinde [[Harp Akademisi|Erkan-ı Harbiye Mektebi (Harp Akademisi)]]'ne devam etti ve [[11 Ocak]] [[1905]]'te Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle bitirdi.<ref name="Genkur1972">T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, ''Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri'', Genkur. Basınevi, Ankara, 1972, s.1-17.</ref>

===Atatürk'ün doğum tarihi===
[[Resim:Ataturk-birth-house.jpg|thumb|250px|"Atatürk'ün evi" (Apostolu Pavlu Cad. No: 75, Aya Dimitriya Mah., Selanik, Yunanistan)]]
Atatürk'ün kesin doğum tarihi bilinmemektedir. Kendisi de bilmiyordu. [[Gregoryen takvimi]] [[26 Aralık]] [[1925]]'ten sonra Türkiye'de kullanılmaya başlanmıştır, doğum tarihi konusundaki karışıklık ise Osmanlı döneminde kullanılan iki takvimden doğmuştur. Bu dönemde kullanılan [[Hicri takvim]] ve [[Rumi takvim]]in ortak noktaları, Atatürk'ün kaydedilen doğum yılı olan 1296'nın yanında hicri veya rumi olduğunun belirtilmemesi, gregoryen takvimde ay ve yıla bağlı olarak 1880 veya 1881 yılından hangisine denk geldiğinin kesin olarak bulunmasını zor hale getirmiştir. <ref name="ahmetakyol.net">{{cite web|url=http://www.ahmetakyol.net/index.php?option=com_content&task=view&id=222&Itemid=45|başlık=Doğum Yılı ve Doğum Günü|erişimtarihi=10 Kasım 2007}}</ref> Faik Reşit Ünat araştırmaları sırasında [[Zübeyde Hanım]]'ın [[Selanik]]'teki komşularını ziyaret etmiş ve bu konuda sorular sormuştur. Aldığı cevaplar çelişmektedir, bazı komşular Atatürk'ün bir ilkbahar gününde doğduğunu söylerken bazı komşular ise kış günü (ocak veya şubat) olduğunu iddia etmişlerdir. Atatürk'ün kendisi, annesinin ona bir bahar gününde doğduğunu söylediğini, kız kardeşi [[Makbule Atadan]] ise annesinin ona Mustafa Kemal'in fırtınalı bir gecede doğduğunu söylediğini ifade etmişlerdir. [[Enver Behnan Şapolyo]] [[Zübeyde Hanım]]'ın 23 Kânunievvel 1296'da doğduğunu söylediğini belirterek Atatürk'ün [[23 Aralık]] [[1880]]'de doğduğunu öne sürmüş, [[Şevket Süreyya Aydemir]] ise bu tarihin [[4 Ocak]] [[1881]] olduğunu iddia etmiştir. Şişli Atatürk Müzesi'nde gösterimde bulunan Atatürk'ün son nüfus cüzdanının üzerinde doğum tarihi kısmında 1881 görülebilir haldedir.<ref name="ahmetakyol.net"/> 1882 doğumlu olan [[Ali Fuat Cebesoy]] Şişli'deki evinde kensidinin ''Rauf Bey'le ben senin ağabeyin sayılırız. Çünkü ikimiz de senden birer yaş büyüğüz'' diye konuştuğunu kaynak göstererek "1881 tevellütlü" olduğunu yazmıştır.<ref>Ali Fuat Cebesoy, ''Sınıf Arkadaş Atatürk'', Temel Yayınları, İstanbul, 2000, s. 21.</ref>

[[Kurtuluş Savaşı|Kurtuluş Savaşı]]'nın başlangıcı kabul edilen [[19 Mayıs]] tarihinin Atatürk'ün doğum günü olarak kabulü tarihçi Reşit Saffet Atabinen'in bir jestinin sonucudur. Atabinen'in ulusun doğuşu üzerine yaptığı bir jest 19 Mayıs'ın önemini iyi şekilde yansıttığı için Atatürk'ün takdirini kazanmıştır. İzleyen günlerde bir öğretmenin, planladıkları “Gazi” günü için Atatürk'ün doğum gününü sorması üzerine Atatürk tam tarihi bilmediğini söylemiş ve Gazi Günü için 19 Mayıs'ı önermiştir. [[Tevfik Rüştü Aras]], Atatürk ile yaptıkları günler süren bir araştırmadan sonra doğum tarihi aralığını [[10 Mayıs]] ve [[20 Mayıs]] arasına daralttıklarını söyler. Atatürk bu araştırmadan sonra “neden 19 Mayıs olmasın” demiştir. Bu tarih resmi olarak halka ve diplomatik kanallarca diğer ülkelere bildirilmiştir. Ancak bu tarih ilginç bir durum yaratmıştır, 1881 yılının 19 Mayıs günü, [[Rumi takvim]]de 1297 yılına denk gelmektedir, ancak kaydedilmiş doğum tarihi Rumi 1296 yılıdır. Rumi 1296 yılı [[13 Mart]] [[1880]] ile [[12 Mart]] [[1881]] arasında sürmüştür, bu sebeple alternatif olarak Atatürk'ün doğum tarihi [[19 Mayıs]] [[1880]] olabilir. Bu sebeplerle ne tarih ne de yıl genel kabul görmemiştir. Mustafa Kemal Derneği eski başkanı Muhtar Kumral [[13 Mart]] [[1958]]'deki bir basın konferansında Atatürk'ün doğum tarihini Atatürk'ün kız kardeşi [[Makbule Atadan]]'ın sözlerine dayanarak [[13 Mart]] [[1881]] olarak belirlediklerini söylemiştir. Ancak Gregoryen 13 Mart 1881, Rumi [[1 Mart]] [[1297]]'ye denktir, Atatürk'ün doğum yılı ise 1296 olarak kayda geçmiştir, bu sebeple geçerlilik iddiası zan altındadır.<ref name="ahmetakyol.net"/>

Atatürk'ün Rumi 1296'da doğduğuna ilişkin kayıt bulunsa da, Atatürk'ün doğum gününü net olarak söyleyebilmek için gerekli miktarda kayıt bulunmamaktadır. Atatürk'ün doğum günü Gregoryen 1880 veya 1881'e denk geliyor olabilir. Atatürk'ün doğum günü, kendi onayıyla resmi olarak 19 Mayıs olarak belirlenmiştir. Bu gün [[Kurtuluş Savaşı|Türk Kurtuluş Savaşı]]'nın başlangıcı olması sebebiyle önem verdiği bir gündür.<ref name="ahmetakyol.net"/> Köşe yazarı Yılmaz Özdil, kesin bilgi bulunmamasını eleştirmiştir.<ref name="Ozdil">{{cite web|url=http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/7663127.asp?yazarid=249&gid=61&sz=40696|başlık=10 Kasım|yayımcı=[[Hürriyet]]|erişimtarihi=10 Kasım 2007}}</ref>

==Erken Meslek Hayatı, 1905-1914==
===Şam'da staj ve İttihat ve Terakki Cemiyeti===
[[1905]]-[[1907]] yılları arasında [[Şam]]'da [[Lütfi Mufit Özdeş|Lütfi Müfit]] Bey (Özdeş) ile birlikte [[Beşinci Ordu (Osmanlı)|5.Ordu]] emrinde görev yaptı. [[1906]] Ekim ayında Binbaşı Lütfi Bey, Dr. Mahmut Bey, Lüfti Müfit Bey ve askerî tabip [[Musfata Cantekin|Mustafa]] Bey (Cantekin) ile birlikte '[[Vatan ve Hürriyet Cemiyeti|Vatan ve Hürriyet]]' adlı bir cemiyeti kurduktan sonra ordu'dan izinsiz Selânik'e gitti. Selânik Merkez Komutan Muavini Yüzbaşı [[Mehmet Cemil Uybadın|Cemil Bey]] (Uybadın)'in yardımıyla karaya çıktı ve orda cemiyetinin şubesini açtı. Bir süre sonra arandığını öğrendi ve ona ağabeylik yapan Albay Hasan Bey, [[Tel Aviv|Yafa]]'ya dönüp oranın komutanı Ahmet Bey'e [[Mısır]] sınırında Bîrüssebi'ye gönderildiğini birdirmesini önerdi. Ahmet Bey de Mustafa Kemal Bey'i Bîrüssebi'ye tayin etti ve bir süre sonra topçu staj için tekrar [[Şam]]'a gönderildi.<ref>Ali Fuat Cebesoy, ''Sınıf Arkadaşım Atatürk'', Temel Yayınlarıs, İstanbul, 2000, s. 117-119.</ref> 20 Haziran 1907'de [[Kolağası]] (Kıdemli Yüzbaşı) oldu ve [[13 Ekim]] [[1907]]'de [[Üçüncü Ordu (Osmanlı)|3.Ordu]]'ya atandı.<ref name="Genkur1972" /> Ancak [[Selanik|Selânik]]'e vardığında '[[Vatan ve Hürriyet Cemiyeti|Vatan ve Hürriyet]]'in şubesinin [[İttihat ve Terakki Cemiyeti]]'ne ilhak edildiğini öğrendi. Bu yüzden kendisi de 1908 Şubat ayında İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne üye oldu (Üye numarası: 322)<ref>Kâzım Karabekir (Haz: Faruk Özerengin), ''İttihat ve Terakki Cemiyeti 1896-1909'', Emre Yayınları, İstanbul, 1994, s. 322.</ref>. [[22 Haziran]] [[1908]]'de Rumeli Doğu Bölgesi Demiryolları Müfettişliğine atandı.<ref name="Genkur1972"/>
[[Resim:Ataturk2.JPG|thumb|150px|Kıdemli Yüzbaşı]]

=== Birinci Libya görevi (1908)===
[[23 Temmuz]] [[1908]]'de [[Meşrutiyet]]'in ilanından sonra sonbahar aylarında [[İttihat ve Terakki Cemiyeti]] tarafından, toplumsal ve siyasal sorunları ve güvenlik problemlerini incelemek üzere [[Trablusgarp]] (bugünkü [[Libya]]'nın bir parçası)'a gönderildi. Burada [[1908 Devrimi]]nin fikirlerini Libyalılara yaymaya ve buradaki nüfusun farklı kesimlerinden gelenleri Jön Türk politikasına kazanmaya çalıştı.<ref>Rachel Simon (1999). 'Reformlara Başlangıç: Mustafa Kemal Libya'da.' Jacob M. Landau (Yay. Haz.) (1999). ''Atatürk ve Türkiye'nin Modernleşmesi'', İstanbul: Sarmal, ISBN 975-8304-18-6 (s. 39-48) içinde. s.40.</ref> Bu siyasi görevin yanı sıra bölge halkının güvenliği ile de ilgilendi. Kentin dışında yapılan bir savaş tatbikatında [[Bingazi]] garnizonuna önderlik ederek askerlere modern taktikler öğretti. Bu tatbikat süresince isyancı bir şeyhin evini sararak bölgede sistem karşıtı başka güçlü kişilere örnek olması amacıyla onu kontrol altına aldı. Ayrıca hem kentli, hem de kırsal bölge insanlarını korumak için bir yedek asker ordusu planlamaya başladı.<ref>Rachel Simon, ''a.g.e.'', s. 46.</ref>

=== Hareket Ordusu (1909) ===
[[Resim:Les Manoeuvres de Picardie.jpg|thumb|left|200px|[[Picardie Manevraları]]na katlan davetli gözlemci subayları arasında ''(Sağdan dördüncü: Mustafa Kemal Bey, Fransız Albay Hirschauer'un açıklamasını dinlerken)'']]

[[13 Ocak]] [[1909]]'da [[Üçüncü Ordu (Osmanlı)|3.Ordu]]'ya bağlı Selânik Redif Fırkası'nın Kurmay Başkanı oldu ve [[13 Nisan]] [[1909]]'da [[Meşrutiyet]]e karşı başlayan [[31 Mart Ayaklanması|31 Mart Hadisesi]]'ni bastırmak üzere [[Selanik|Selânik]] ve [[Edirne]]'den yola çıkarak [[Mirliva]] [[Mahmut Şevket Paşa]] komutasında [[19 Nisan]] [[1909]]'da [[İstanbul]]'a girecek olan [[Hareket Ordusu]]'na bağlı birinci kademe birliklerinin kurmayı başkanı oldu. Daha sonra [[Üçüncü Ordu (Osmanlı)|3.Ordu]] Kurmaylık, 3.Ordu]] Subay Talimgâhı Komutanlık, [[V. Kolordu (Osmanlı)|5.Kolordu]] Kurmaylık, 38.Piyade Alay Komutanlık görevlerinde bulundu.<ref name="Genkur1972"/>

Mustafa Kemal Bey, [[12 Eylül|12]] - [[18 Eylül]] [[1910]]'da [[Fransa]]'da düzenlenen [[Picardie Manevraları]]'na gönderildi. Burada uçakların deneme uçuşuna davet edildiyse de yanındaki komutanının uyarısıyla uçağa binmedi. Bineceği uçak yere çakıldı ve uçağın içinde bulunanlar öldü. Bazı yazarlar, ömrü boyunca uçağa binmeyen Atatürk'ün bu davranışını, Picardie Manevraları'nda yaşadığı olayın ardından temkinli davranmasına bağlamışlardır.<ref>[http://www.mustafaarmagan.com.tr/yaziGoster.php?yaziNO=1034 'Atatürk uçaktan korkar mıydı?'] [[Mustafa Armağan]] </ref><ref>[http://yenisafak.com.tr/aktuel/default.aspx?t=18.11.2006&c=5&i=15272 'Gazi uçaktan korkuyormuş'] [[Yeni Şafak]] (17 Kasım 2006)</ref>

Mustafa Kemal Bey, dönüşünün ardından [[27 Eylül]] [[1911]]'de [[İstanbul]]'da Genelkurmay Karargâhında görev aldı.

=== Trablusgarp Savaşı, 1911-1912 ===
[[Resim:Ataturk5.JPG|thumb|200px|left|[[Trablusgarp Savaşı]]'nda, Mustafa Kemal]]

[[İtalya Krallığı|İtalyanlar]]ın [[Trablusgarp]]'a saldırısıyla [[29 Eylül]] [[1911]]'de başlayan [[Trablusgarp Savaşı]]'nda, Mustafa Kemal Bey de diğer [[İttihat ve Terakki Cemiyeti|İttihatçı]] arkadaşlarıyla birlikte [[18 Aralık]] [[1911]]'de [[Bingazi]]'ye hareket etti. Bu arada [[27 Kasım]] [[1911]]'de Binbaşı oldu.<ref name="Genkur1972" /> [[Tobruk]] yakınında küçük bir zaferi kazandıktan sonra [[11 Mart]] [[1912]]'de Derne Komutanlığı'na getirildi.<br>

=== Balkan Savaşları, 1912-1913 ===
Mustafa Kemal Bey [[Balkan Savaşları|Balkan Savaşı]]'nın patlak vermesiyle [[24 Ekim]] [[1912]]'de [[İstanbul]]'a hareket etti ve [[24 Kasım]] [[1912]]'de karahgâhı [[Bolayır]]'da bulunan [[Bahr-i Sefit Boğazı]] (Akdeniz Boğazı) Kuvayi Mürettebesi Harekât Şubesi Müdürlüğü'ne atandı. General [[Stilian Georgiev Kovachev]] komutasındaki Bulgar 4. Ordusu tarafından yenildi. Haziran [[1913]]'de başlayan [[Balkan Savaşları|İkinci Balkan Savaşı]]'nda [[Dimetoka]] ve [[Edirne]]'ye girdi.
[[Resim:Yeniçeri Atatürk.JPG|thumb|Atatürk; Sofya Ataşemiliteri iken, verilen kostümlü baloya yeniçeri kıyafeti ile gitmiş ve etrafında derin bir hayranlık uyandırmıştır]]

=== Askerî Ataşe Dönemi, 1913-1914 ===
[[27 Ekim]] [[1913]]'te [[Sofya]] Askerî Ataşesi'ne atanarak yakın arkadaşı Sofya Sefiri (Elçisi) [[Ali Fethi Okyar|Fethi Bey]] (Okyar)'in altında çalıştı. Ek görev olarak Belgrat ve Çetine Askerî Ataşeliğini de yürüttü. Bu görevde iken [[1 Mart]] [[1914]]'te [[Yarbay|Kaymakam (Yarbay)]]lığa yükseldi.<ref name="Genkur1972" /> Savaştan sonra Harbiye Nazırı General Kovachev'in kızı Dimitrina (Miti) Kovacheva'ya yanaşarak General'in de güvenini kazanmayı başardı.<ref>Bakınız: Liliana Serafimova, ''Mustafa Kemal ve Miti Kovaçeva - Umutsuz Bir Aşkın Öyküsü'', Doğan Kitapçılık, İstanbul, Ekim 1999.</ref>

==Birinci Dünya Savaşında Hizmetleri, 1914-1918==
{{Bakınız|Osmanlı Cephesi (Birinci Dünya Savaşı)}}
Askerî Ataşe görevi Ocak [[1915]]'te sona erdi. Bu sırada [[28 Temmuz]] [[1914]]'de [[I. Dünya Savaşı]] başladı, [[29 Ekim]] [[1914]]'de [[Osmanlı Devleti]] de savaşa girdi. [[20 Ocak]] [[1915]]'de Mustafa Kemal Bey 3.Kolordu emrinde [[Tekirdağ|Tekfurdağı]]'nda kurulacak olan 19. Fırka Komutanlığına atandı.<ref name="Genkur1972"/>

===Çanakkale Savaşı, 1915-1916===
{{Bakınız|Çanakkale Savaşları}}
[[Resim:Ataturk13.JPG|200px|thumb|Çanakkale Savaşları sırasında]]
19. Fırka, [[23 Mart]] [[1915]]'te Müstahkem Mevki Komutanlığı emriyle [[Eceabat]] bölgesinde ihtiyata alındı. [[25 Nisan]] [[1915]]'te [[Gelibolu Yarımadası]]'na [[İtilaf Devletleri]]'nin yaptığı çıkartmalarıyla [[Çanakkale Savaşı]] başladı. 3.Kolordu komutanı [[Mehmet Esat Bülkat|Mehmet Esat Paşa]]'nın emrinde savaşan Kaymakam (Yarbay) Mustafa Kemal Bey [[Arıburnu Cephesi|Arıburnu]]'na çıkan [[Anzaklar|ANZAC (Avustralya ve Yeni Zelanda Kolordusu)]] birliklerinin yarımada içine ilerlemesini [[Conkbayırı Savaşı|Conkbayırı]]'nda durdurdu. Bu başarı üzerine [[Beşinci Ordu (Osmanlı)|5.Ordu]] kumandanı Müşir (Mareşal) [[Liman von Sanders]] Paşa'nın takdirini kazandı ve 1 Haziran [[1915]]'te [[Albay|Miralay]] (Albay)lığa yükseldi.<ref name="Genkur1972" /> İngilizlerin Ağustos ayında Suvla Körfezi'ne yaptığı ikinci çıkartmadan sonra, 8 Ağustos akşamı [[Liman von Sanders]] Anafartalar mevkiinde bulunan birliklerinin komutasını verdi ve 9-10 Ağustos'ta [[Anafartalar Zaferi]]'ni kazandı. Bu zaferi [[17 Ağustos]]'ta [[Kireçtepe]] ve [[21 Ağustos]]'ta [[II. Anafartalar Zaferi]] takip etti. [[Albay|Miralay]] (Albay) Mustafa Kemal Bey, [[Ruşen Eşref Ünaydın|Ruşen Eşref Bey]] (Ünaydın) başta olmak üzere [[İstanbul basını]] tarafından "Anafartalar Kahramanı" olarak kamuoyuna tanıtıldı. <br>

===Kafkasya Cephesi, 1916-1917===
{{Bakınız|Kafkasya Cephesi}}
[[1916]]'da önce [[Edirne]] ve sonra [[Diyarbakır|Diyarbekir]]'de görev aldı. Anafartalar'daki başarıları dolayısıyla muharebe kıdem zamları verilerek [[1 Nisan]] [[1916]]'da [[Mirliva]]lığa yükseldi ve [[Paşa]] unvanını aldı. Rus kuvvetleriyle yapılan savaşlar sonucunda [[Muş]] ve [[Bitlis]] geri alındı. 7 Mart 1917'de karargâhı [[Diyarbakır|Diyarbekir]]'de bulunan 2.Ordu Komutan Vekilliliğine atandıktan sonra Hicaz Kuuveyi Seferiyesi Komutanlığına getirilmek istendi. Ancak bunu kabul etmeyerek [[5 Temmuz]] [[1917]]'de [[Yıldırım Orduları Grubu]] emrindeki [[Yedinci Ordu (Osmanlı)|7.Ordu]] Komutanlığına atandı.<ref name="Genkur1972"/>

===Sina ve Filistin Cephesi, 1917-1918===
{{Bakınız|Sina ve Filistin Cephesi|Nablus Hezimeti}}
[[Resim:Ataturk20.JPG|thumb|200px|left|Sina ve Filistin Cephesinde]]
Bu görevi sırasında [[Cemal Paşa|Ahmet Cemâl Paşa]] ile birlikte, savaşta ülkeyi felakete sürüklediğine inandığı Başkumandan Vekili [[Enver Paşa]]'ya karşı bir askerî darbe hazırlamakla suçlandı.{{fact}} Görevinden alınarak İstanbul'a çağırıldı.

[[15 Aralık]] [[1917]] ile [[5 Ocak]] [[1918]] tarihler arasında Veliaht [[Vahdettin]] Efendi'nin maiyetinde [[Almanya]]'ya giderek [[II. Wilhelm|Keiser II.Wilhelm]], Genel Karargâhı ve [[Alsace|Elsass]] bölgesini ziyaret etti.

[[1918]] Haziran ayında [[Viyana]] ve [[Karlsbad]]'a giderek tedavi gördü. [[Sultan Reşat]]'ın vefatı ve [[Vahdettin]]'in [[cülus|cülûs]]u üzerine 2 Ağustos'ta İstanbul'a döndü. [[15 Ağustos]] [[1918]]'de 7. Ordu Komutanı olarak Filistin cephesine atandı ve ardından "[[Fahri Yaver Hazreti Şehriyari]]" (Padişahın Onursal Yaveri) unvanı verildi.

[[19 Eylül]] [[1918]]'de [[Allenby]] komutasındaki İtilaf kuvvetleri genel taarruza geçerek üç ordudan oluşan [[Yıldırım Orduları Grubu]]'nu ağır bir hezimete uğrattılar. [[1 Ekim]]'de Şam, [[25 Ekim]]'de [[Halep]] düştü. "Fahri Yaver Hazreti Şehriyari" Mustafa Kemal Paşa, [[Vahdettin|VI.Mehmet (Vahdettin)]]'in başyaveri Naci Bey (Eldeniz)'e bir tel çekerek Yıldırım Orduları Grubu'nun savaş gücünün kalmadığını bildirerek mütareke istemesini önerdi. Ayrıca yeni hükümette kendisinin Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili olarak görevlendirilmesini istedi.<ref>Hikmet Bayur, '1918 Bırakşımasından Az Önce Mustafa Kemal Paşa'nın Başyaver Neci Bey Yolu ile Padişaha Bir Başvurması', ''Belleten'', C.XXI, Sayı: 84, Ekim 1957, s. 561-565, Türk İnkılâp Tarihi Enstisitü, ''Atatürk'ün Tamim, Telegraf ve Beyannameleri'', C.IV, Türk Tarih Kurumu Baskınevi, Ankara, 1991, s. 13-14 (Türk İnkılâp Enstitüsü Arşivi: 63/17436)</ref>

[[30 Ekim]] [[1918]]'de [[Mondros Mütarekesi]] imzalandı ve ertesi gün öğle vaktinde yürürlüğe girdi. Mondros Mütarekenamesi 19. maddesi gereğince, Yıldırım Orduları Grubu kumandanı olan [[Liman von Sanders]] Paşa'nın görevden alınması üzerine "Fahri Yaver Hazreti Şehriyari" Mustafa Kemal Paşa bu göreve getirildi. Ancak [[7 Kasım]]'da Yıldırım Orduları Grubu ile [[Yedinci Ordu (Osmanlı)|7.Ordu]] lağvedildi.<ref>Zekeriya Türkmen, ''Mütareke Döneminde Ordunun Durumu ve Yeniden Yapılanması (1918-1920)'', Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2001, s. 45-50.</ref>

[[10 Kasım]]'da Yıldırım Kıt'aatının komutasını 2.Ordu Komutanı Nihat Paşa'ya bırakarak Adana'dan İstanbul'a hareket etti ve [[13 Kasım]]'da [[İstanbul]]'a [[Haydarpaşa Garı]]'na ulaştı. [[Fethi Okyar|Fethi Bey]] (Okyar) ile birlikte [[Ahmet İzzet Paşa]] (Furgaç) yanlısı ve [[Ahmet Tevfik Paşa]] (Okday) karşıtı bir tavrı koyan 'Minber' gazetesini çıkararak siyasi girişimlerde bulundu.

==Milli Mücadele dönemi (1919 - 1923)==
{{Bakınız|Kurtuluş Savaşı}}
[[Resim:Mustafakemal16.jpg|thumb|220px|[[TBMM]] Başkanı Başkumandan [[Mustafa Kemal Atatürk||Gazi Mustafa Kemal Paşa]]]]

===Örgütlenme Dönemi, Mayıs 1919 - Mart 1920===
[[Mondros Mütarekesi]]'nden sonra [[Anadolu]]'da milisler ([[Kuvayı Milliye]]) şeklinde örgütlenen direniş hareketleri başladı. "Fahri Yaver Hazreti Şehriyari" Mustafa Kemal Paşa, Padişah [[Vahdettin|VI.Mehmet (Vahdettin)]] tarafından olağanüstü yetkilerle donatılarak [[Vilayet-i Sitte]] (Altı Vilayet)'yi "Büyük Ermenistan" ve "Bağımsız Kürdistan" projelerinden korması için görevlendirildi. [[19 Mayıs]] [[1919]]'da [[Refet Bele|Refet Bey]] (Bele), [[Kâzım Dirik|Kâzım Bey]] (Dirik), [[Ayıcı Arif|'Ayıcı' Mehmet Arif Bey]], [[Hüsrev Gerede|Hüsrev Bey]] (Gerede)lerle beraber [[Samsun]]'a çıktı.

[[22 Haziran]] [[1919]]'da [[Rauf Orbay|Rauf Bey]] (Orbay), [[Musa Kâzım Karabekir|Kâzım Karabekir Paşa]], [[Refet Bey]] (Bele) ve [[Ali Fuat Paşa]] (Cebesoy) ile birlikte [[Amasya]]'da yayımladığı genelgeyle "Milletin istiklâlini yine milletin azim ve kararının kurtaracağını" ilan etti. [[Kâzım Karabekir|Kâzım Karabekir Paşa]] tarafından [[Erzurum]]'da toplanan Doğu İlleri Müdafaa-i Hukuk Kongresine ([[Erzurum Kongresi]]) katıldı. Kongre üyelerinin ısrarıyla Osmanlı ordusundan istifa etti ve Kongre başkanlığına seçildi. 4 - [[11 Eylül]] [[1919]] tarihleri arasında [[Sivas Kongresi]]'ni toplayarak ulusal direnişi yönetecek olan siyasi yapılaşmayı kurdu. [[27 Aralık]] [[1919]]'da [[Ankara]]'da heyecanla karşılandı. Osmanlı [[Meclis-i Mebusan]]'ın Mart [[1920]]'de işgal güçlerince basılması ve önde gelen vatanperverane mebusların tutuklanması üzerine [[23 Nisan]] [[1920]]'de [[Ankara]]'da [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]]'nin açılmasını sağladı. [[Erzurum]] mebusu sıfatıyla Meclis ve Hükûmet Başkanlığına seçildi. [[BMM]], bir kurucu meclis gibi çalışarak [[Milli Mücadele]]'yi yürütecek olan Anadolu hükûmetinin altyapısını kurdu.

===Hâkimiyetin sağlanması, Mart 1920 - Mart 1922===
[[Resim:Ataturk Time.JPG|200px|left|thumb|[[24 Mart]] [[1923]] tarihli [[Time]] dergisinin kapağı]]
[[Resim:Kocatepe1922.jpg|thumb|200px|left|Başkumandan Mustafa Kemal Paşa Kocatepe'de.([[26 Ağustos]] [[1922]])]]
Merkezi denetimden uzak bulunan [[Kuva-yı Milliye]] örgütleri dağıtılarak düzenli bir ordu oluşturuldu. Milli Mücadele'nin en kanlı çatışmaları, düzenli orduya katılmayı kabul etmeyen [[Kuva-yı Milliye]] gruplarına karşı verildi. (Bak. [[Çerkez Ethem|Çerkez Ethem Bey]]).

Ulusal direnişin yayılması ve [[Sevr Antlaşması]]'nın direnişle karşılaşması üzerine İtilaf Devletleri, Yunan ordusunu [[Anadolu]]'nun içlerine sürdü.{{fact}} Yunan ordusu [[İsmet İnönü|İsmet Bey]] kumandasındaki düzenli birliklerce I. İnönü ([[6 Ocak|6]]-[[10 Ocak]] [[1921]]) ve II. İnönü (23 Mart-[[1 Nisan]] [[1921]]) Muharebelerinde geri çevrildi. Ancak Yunanlılarının Karahisar istikametinden büyük hücumunun yapılacağını tahmin edemeyerek [[Kütahya-Eskişehir Muharebeleri|Kütahya-Eskişehir]] ([10 Temmuz|10]]-[[24 Temmuz]]) Muharebelerinde 4. Fırka Kumandanı Yarbay [[Mehmet Nâzım Bey]]'in şehit düşmesi gibi ağır şekilde mağlubiyete uğradı ve Sakarya nehrinin doğusuna çekilmek zorunda kaldı.

[[Kütahya-Eskişehir Muharebeleri|Kütahya-Eskişehir]] Muharebeleri sonrasında [[TBMM|Büyük Millet Meclisi]] içinde iktidara yani [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal Paşa]]'ya karşı tepkiler artmaya başladı. Bu muhalefeti yöneltenler ordunun başına geçmesi için [[Atatürk|Mustafa Kemal Paşa]]'ya baskı yapmaya başladılar. Gerçek niyetleri ise [[Atatürk|O]]'nu [[Ankara]]'dan uzaklaştırmak ve [[Enver Paşa]]'nın iktidarını sağlamaktı.[[Atatürk|Mustafa Kemal Paşa]],[[4 Ağustos]] [[1921]] günü [[TBMM|Büyük Millet Meclisi]]'nde yaptığı konuşmayla başkumandan olmayı kabul ettiğini ancak başkumandanlığının faydalı olabilmesi için [[TBMM|Meclis]]'in ordu ile ilgili yetkilerini üç ay süreyle kendisinde toplayacak bir kanun çıkartılması gerektiğini açıkladı.[[Atatürk|Paşa]]'nın başkumandanlığını isteyenlerin bu şekilde hayalleri suya düşürülmüş oldu.[[5 Ağustos]] [[1921]] günü oybirliği ile çıkartılan yasa ile [[Atatürk|Mustafa Kemal Paşa]], [[TBMM]] Orduları Başkumandanlığı'na getirildi.<ref>Turgut Özakman,Şu
Çılgın Türkler,Bilgi Yayınevi,166.Baskı,(2005),s:231-238</ref>

[[Atatürk|Mustafa Kemal Paşa]],Başkumandanlığa geçmesinin hemen ardından yayınladığı [[Tekalif-i Milliye Emirleri]] ile halkı ordunun donatılması için seferberliğe çağırdı.[[12 Ağustos]]'ta [[Polatlı]]'da teftiş yaparken attan düştü ve kaburga kemiği kırıldı. [[23 Ağustos]]-[[13 Eylül]] [[1921]] tarihlerinde yapılan [[Sakarya Zaferi|Sakarya Meydan Muharebesi]]'nde Yunan Ordusu'nun hücum gücü tükendi. Bu zaferden sonra [[19 Eylül]] 1921'de [[TBMM|Büyük Millet Meclisi]] [[Atatürk|Başkumandan Mustafa Kemal Paşa]]'ya [[Mareşal|Müşir]] rütbesi ve [[Gazi]] unvanı verdi.

[[Sakarya Zaferi]]'nden bir yıl sonra, [[26 Ağustos]] [[1922]] sabaha karşı saat 5:30'da [[Afyon]]'un güneyinden başlayan topçu ateşiyle [[TBMM|Büyük Millet Meclisi Orduları]],[[Yunan]] kuvvetlerine karşı [[Büyük Taarruz]]'u başlattı. Yunan Cephesi bu taarruz ile yarıldı ve Dumlupınar Ovası'na atılan düşman kuvvetleri [[30 Ağustos]] [[1922]] günü [[Dumlupınar Meydan Muharebesi]] sonucunda imha edildi. Bu muharebede [[Atatürk|Başkumandan Gazi Mustafa Kemal Paşa]] ordunun başında bizzat savaşa katıldığı için [[Dumlupınar Meydan Muharebesi]], Başkumandanlık Meydan Savaşı olarak da anılmaktadır. [[9 Eylül]] [[1922]]'de [[İzmir]]'in kurtuluşu ve Yunan Ordusu'nun imha edilmesiyle ''"Büyük Zafer"'' kazanılmış oldu.

===Barışın sağlanması===
Kurtuluş Savaşı, [[24 Temmuz]] [[1923]]'te [[İsviçre]]'nin [[Lozan|Lausanne (Lozan)]] kentinde imzalanan [[Lozan Antlaşması]]'yla sonuçlandı. Bu antlaşma ile [[Sevr Antlaşması]] yürürlükten kalkmış, [[Türkiye Cumhuriyeti]] Lozan Antlaşması temelleri üzerine kurulmuştur.

===Saltanatın Kaldırılması===
Milli Mücadele sonrasında Türkiye'de iki başlı bir yönetim ortaya çıkmıştı.{{fact}}. TBMM 1 Kasım 1922'de Osmanlı saltanatını lağvedip Vahdettin'i tahttan indirerek İstanbul hükümetinin hukuki varlığına son verdi. 16 Ocak 1923'te [[İzmit]] Hünkâr Kasrı'nda [[İstanbul]]'dan gelen gazetecilerle mülakat yapıldığında Vakit başyazarı [[Ahmet Emin Yalman|Ahmet Emin Bey]] (Yalman)'in Kürt meselesi hakkında sorusuna karşı 'Başlı başına bir Kürtlük tasavvur etmektense, bizim [[Teşkilat-ı Esasiye Kanunu]] gereğince zaten bir tür mahalli muhtariyetler teşekkül edecektir' diyerek Kürtlere özel statü tanımamak için ihtiyatlı davrandı<ref>'İstanbul'dan gazetecilere İzmit Karsrı'nda Mülakat', ''Atatürk'ün Bütün Eserleri'', Cilt: 14 (1922-1923), s. 273-274.</ref>.

=== Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanı, [[29 Ekim]] 1923===
[[8 Nisan]] [[1923]]'te yayımlanan [[Dokuz Umde]] ile [[Atatürk|Gazi Mustafa Kemal]] yeni rejimin temelini oluşturacak olan [[Cumhuriyet Halk Fırkası|Halk Fırkası]]'nın temellerini attı. Nisan ayında yapılan İkinci Meclis seçimlerine sadece [[Cumhuriyet Halk Fırkası|Halk Fırkası]]'nın katılmasına izin verildi. Mebus adayları fırkanın genel başkanı sıfatıyla [[Atatürk|Gazi Mustafa Kemal]] tarafından belirlendi.

[[25 Ekim]] [[1923]] günü aynı anda hem Başbakanlık hem de İçişleri Bakanlığı görevlerini yürüten [[Fethi Okyar|Fethi Bey]],İçişleri Bakanlığını bıraktığını açıkladı. Aynı gün Meclis İkinci Başkanlığı görevini yapan [[Ali Fuat Cebesoy|Ali Fuat Paşa]]'da ordu müfettişliğine atandığı için görevinden ayrıldı. Bu iki boş koltuk için yapılan seçimleri [[Atatürk|Gazi Mustafa Kemal]]'e muhalif olan milletvekilleri kazandı. Meclis İkinci Başkanlığına [[Rauf Orbay|Rauf Bey]],İçişleri Bakanlığına Sabit Bey seçildiler. Bu durumdan hoşnut olmayan [[Atatürk|Gazi Mustafa Kemal]],[[26 Ekim]] [[1923]]'te Başbakan [[Fethi Okyar|Fethi Bey]]'den "Erkan-ı Harbiye Umumiye Riyaseti Vekili" [[Fevzi Çakmak|Fevzi Paşa]]'nın dışında hükümetin istifa etmesini ve istifa edenlerin yeniden seçilirlerse görevi kabul etmemesini istedi. Böylece bir hükümet krizi yaratılmış oldu. Yeni bakanlar kurulu üyelerinin [[29 Ekim]] günü seçileceği duyuruldu.

Bu gelişmeler üzerine "Cumhuriyet İlanı" ile işi kökünden çözmeye karar veren [[Atatürk|Gazi Mustafa Kemal]] [[28 Ekim]] [[1923]] gecesi [[Çankaya Köşkü|Çankaya]]'da [[İsmet İnönü|İsmet Paşa]] ve bazı kimseleri toplantıya çağırdı ve "Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz." diyerek kararını açıkladı. Misafirlerin ayrılmasından sonra [[İsmet İnönü|İsmet Paşa]]'yı alıkoydu ve birlikte, [[1921 Anayasası|Teşkilat-ı Esasiye Kanunu]]'nda gerekli değişikliği sağlayacak önergeyi hazırladılar. [[29 Ekim]] [[1923]] Pazartesi günü [[Cumhuriyet Halk Fırkası|Halk Fırkası]] Meclis Grubunda, Bakanlar Kurulunun oluşturulması konusunda tartışıldı. Sorun çözülemeyince, [[Atatürk|Gazi Mustafa Kemal]]'den düşüncelerini açıklaması istendi. [[Atatürk|Gazi Mustafa Kemal]], bunalımdan çıkış yolunu Anayasanın değiştirilmesi zorunluluğu ile açıkladı. Cumhuriyetin ilanını hedefleyen tasarıyı da grubun bilgisine sundu. Tasarının parti grubunda kabulünden sonra aynı akşam saat 18.00'de [[TBMM]] Genel kurul toplantısı başladı. Anayasa Komisyonu'nun değişiklik ile ilgili rapor ve önergesi genel kurulun onayına sunuldu ve [[29 Ekim]] [[1923]] Pazartesi akşamı saat 20.30'da milletvekillerinin alkışları ve "Yaşasın Cumhuriyet" sadâları ile [[Türkiye Cumhuriyeti]] ilan edildi. Hemen ardından geçilen cumhurbaşkanlığı seçiminde oylamaya katılan 158 milletvekilinin tamamının oyları ile [[Balâ, Ankara]] milletvekili<ref>[http://arsiv.sabah.com.tr/2005/08/05/yaz27-50-110.html Yavuz Donat, Sabah Gazetesi, 05/08/2005]</ref><ref>[http://www.balabirlik.com/haber-5-ataturk-bala-milletvekili.html "Atatürk Bala Milletvekili"] Yrd. Doç. Dr. Orhan Çekiç, [[Atatürk Araştırma Merkezi]] Müdürü, Balabirlik.com</ref> [[Atatürk|Gazi Mustafa Kemal]], [[Türkiye Cumhuriyeti]]'nin ilk cumhurbaşkanı seçildi.<ref>Can Dündar,Yükselen Bir Deniz,İmge Kitabevi,S:120-145</ref>

==Cumhurbaşkanlığı Dönemi, 1923-1938 ==
[[Resim:Tbmm-atatürk.jpg|thumb|330px|left|[[Türkiye Cumhuriyeti]]'nin ilk cumhurbaşkanı [[Atatürk|Gazi Mustafa Kemal Atatürk]],[[TBMM]]'den çıkarken ([[29 Ekim]] [[1930]]]]
[[1924 Anayasası]] gereğince <ref>[http://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa24.htm]</ref> [[TBMM]] [[29 Ekim]] [[1923]]'teki cumhurbaşkanlığı seçiminden sonra üç defa daha ([[1927]], [[1931]], [[1935]] yıllarında) [[Atatürk|Gazi Mustafa Kemal]]'i tekrar cumhurbaşkanlığına seçti. [[1927]]'de kabul edilen [[Cumhuriyet Halk Fırkası|CHF]] Tüzüğü ile [[Atatürk|Gazi Mustafa Kemal]] partinin "değişmez genel başkanı" ilan edildi ve milletvekili adaylarını seçme yetkisi, kaydı, hayatı boyunca kendisine tanındı.

[[Atatürk|Gazi Mustafa Kemal]] sık sık yurt gezilerine çıkarak devlet çalışmalarını yerinde denetledi. Ancak [[1918]] yılından sonra hiçbir resmi veya özel ziyaret için yurt dışına çıkmadı.

{{Şablon:Ses örneği sağ köşe}}
{{Dinle2
|dosyaismi=Atatürk'ün 10. Yıl Nutku.ogg
|başlık=Atatürk'ün Onuncu Yıl Nutku
|tanım=Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk tarafından [[Türkiye Cumhuriyeti]]'nin 10. yılı kutlamalarında [[29 Ekim]] [[1933]] tarihinde [[Ankara]] Hipodromu'nda verilen nutuk.
|format=[[Ogg]]
|}}
{{Örnek kutu sonu}}

[[15 Ekim|15]]-[[20 Ekim]] [[1927]] tarihleri arasında [[Ankara]]'da toplanan [[Cumhuriyet Halk Fırkası|CHF]] ikinci kurultayında [[Kurtuluş Savaşı]]'nı ve Cumhuriyet'in kuruluşunu anlatan [[Nutuk]]'u (Söylev) okudu.<ref>[http://www.chp.org.tr/index.php?module=content&page_id=456]</ref> [[Kurtuluş Savaşı]]'nın [[Atatürk|Gazi]]'nin bakış açısıyla anlatımını içeren Nutuk, Türkiye Cumhuriyeti'nin Milli Mücadeleye ilişkin resmi görüşünün esasını oluşturur ve Milli Mücadeleyi Mustafa Kemal Paşa ile birlikte başlatan ve yürüten askerî ve siyasi şeflere karşı (Rauf, Karabekir, Refet Bele, Mersinli Cemal Paşa, Cafer Tayyar Eğilmez, "Sakallı" Nurettin Paşa, Celalettin Arif Bey vb.) bir polemik niteliği de taşır.<ref>Söylev ve Demeçler,Uludağ Üniversitesi Yayınları,2007</ref>

[[29 Ekim]] [[1933]]'te [[Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı]] [[Atatürk|Gazi Mustafa Kemal]], [[Türkiye Cumhuriyeti]]'nin onuncu kuruluş yıldönümü nedeniyle yaptığı [[Atatürk'ün Onuncu Yıl Nutku|konuşmada]] ülkenin kuruluş temelini ve gelecek vizyonunu yalın bir dille tüm dünyaya ve Türk Milleti'ne anlatmıştır..<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=HpdD66ayfjY]</ref>

===Atatürk'ün cumhurbaşkanlığı döneminde kurulan hükümetler===
[[Atatürk]]'ün cumhurbaşkanlığı döneminde ([[1923]]-[[1938]]) üç kişi başbakanlık yapmıştır. Bu isimler [[İsmet İnönü]], [[Fethi Okyar]] ve [[Celal Bayar]]'dır. Bu dönem içersinde en fazla süre görevde kalan ve en fazla hükümet kuran isim (tam yedi hükümet kurmuştur) [[İsmet İnönü]]'dür.
[[Atatürk]]'ün cumhurbaşkanlığı süresince kurulan hükümetler şöyledir:
[[Resim:Atatürk-inönü.jpg|thumb|210px|[[Atatürk]], [[İsmet İnönü]] ile birlikte]]
[[Resim:Celalbayarataturk.jpg|thumb|210px|Cumhurbaşkanı [[Atatürk]] Başbakan [[Celal Bayar]] ile birlikte]]
*I. İnönü hükûmeti (30.10.1923 - 06.03.1924)
*II. İnönü hükûmeti (06.03.1924 - 22.11.1924)
* Fethi Okyar hükûmeti (22.11.1924 - 03.03.1925)
*III. İnönü hükûmeti (03.03.1925 - 01.11.1927)
*IV. İnönü hükûmeti (01.11.1927 - 27.09.1930)
*V. İnönü hükûmeti (27.09.1930 - 04.05.1931)
*VI. İnönü hükûmeti (04.05.1931 - 01.03.1935)
*VII. İnönü hükûmeti (01.03.1935 - 01.11.1937)
*I. Celal Bayar hükûmeti (01.11.1937 - 11.11.1938)

===Atatürk'ün cumhurbaşkanlığı döneminde dış politika===
[[1930]]'lu yıllarda Balkan ülkelerinde yaygınlaşan revizyonist siyasi görüşlere karşı Atatürk "Yurtta sulh, cihanda sulh" ilkesiyle karşı çıkarak, [[Birinci Dünya Savaşı]] ertesinde Neuilly ve Lozan antlaşmalarıyla kurulan uluslararası statükoyu savundu.{{fact}}. 1930 yılında Yunan başbakanı Elefterios [[Venizelos]]'u Türkiye'ye davet ederek Milli Mücadele'nin düşmanı Yunanistan'la barışın temellerini attı. 1934'de [[Venizelos]] tarafından [[Nobel Barış Ödülü]]'ne aday gösterildi (Ancak Nobel Ödül Komitesi değerlendirmeye almadı).

[[Atatürk]]'ün cumhurbaşkanlığı dönemindeki dış politika konularını şu şekilde sıralayabiliriz:

*[[Irak]] sınırı ve [[Musul]] sorunu
*Nüfus mübadelesi
*[[Türkiye]]'nin [[Milletler Cemiyeti]]'ne girişi ([[18 Temmuz]] [[1932]])
*[[Balkan Antantı]] ([[9 Şubat]] [[1934]])
*[[Montrö Boğazlar Sözleşmesi]] ([[20 Temmuz]] [[1936]])
*[[Sadabat Paktı]] ([[8 Temmuz]] [[1937]])
*[[Hatay Sorunu]]

==Atatürk'ün cumhurbaşkanlığı döneminde devrimler, ekonomik kalkınma ve iç politika==
{{Bakınız|Atatürk Devrimleri}}
[[Resim:547-1-.jpg|thumb|right|200px|Mustafa Kemal Atatürk, kurucusu ve ilk genel başkanı olduğu [[Cumhuriyet Halk Partisi]]'nin 4. Kurultayı'nda konuşurken ([[Mayıs]] [[1935]])]]
[[Atatürk|Gazi Mustafa Kemal]], kendi deyişiyle Türkiye'yi "muasır medeniyet seviyesine çıkarmak" amacıyla bir dizi köklü değişime imza attı.

Atatürk, Cumhurbaşkanlığı döneminde, sadece bürokratların değil tüm vatandaşların mülkiyet hakkını tanımış ve 1923-1938 döneminde [[Türkiye]] ekonomisi ortalama yıllık %7.5 oranında büyüyerek Türkiye'nin [[GSMH]]'si Dünya toplamının binde 3.62'sinden binde 6.52'sine yükselmiştir.<ref>http://www.ggdc.net/Maddison/Historical_Statistics/horizontal-file_03-2007.xls</ref> Atatürk'ün Döneminde Türkiye Cumhuriyeti Dünyanın en hızlı kalkınan ülkelerinden biri olmuştur.<ref>http://w3.balikesir.edu.tr/~metinay/aysan.htm</ref>

====Siyasal alanda devrimler====
* Halifelik ve saltanatın birbirinden ayrılması,[[Osmanlı]] saltanatının kaldırılması ve [[Osmanlı Devleti]]'nin hukuki varlığının sona ermesi ([[1 Kasım]] [[1922]]).
* [[Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanı|Cumhuriyetin ilanı]] ([[29 Ekim]] [[1923]]).
* Halifeliğin kaldırılması ve [[Osmanlı]] hanedanı mensuplarının yurt dışına çıkarılması ([[3 Mart]] [[1924]]).
* Devletin dinine ilişkin maddenin anayasadan çıkartılması ve [[Laiklik]] ilkesinin anayasaya eklenmesi ([[1928]])
* [[Atatürk İlkeleri]]'nin tamamının anayasaya girmesi ([[5 Şubat]] [[1937]])

====Toplumsal alanda devrimler====
* [[Şapka Kanunu]] ([[25 Kasım]] [[1925]])
* Tekkelerin, zaviyelerin ve türbelerin kapatılması ([[30 Kasım]] [[1925]])
* Kadınlara belediye seçimlerinde (1930) ve genel seçimlerde (1935) seçme ve seçilme hakkı tanınması
* [[Soyadı Kanunu]] ([[21 Haziran]] [[1934]])
* [[Efendi]], [[Bey]], [[Paşa]] gibi lakap ve unvanlarin kullanımının yasaklanması ([[26 Kasım]] [[1934]])
* Uluslararası saat, takvim ve uzunluk ölçülerinin kabulü ([[1925]]-[[1931]])

====Hukuk alanında devrimler====
* İslam vakıflarının devlet idaresine alınması (1924)
* İsviçre Medeni Kodundan çevrilerek hazırlanan [[Medeni Kanun]]'un kabulü (1926).
* İtalyan Ceza Kanunu'ndan çevrilerek hazırlanan [[Türk Ceza Kanunu]]'nun kabulü (1927).

====Eğitim ve kültür alanında devrimler====
[[Resim:Ataturk-December 15, 1930.jpg|thumb|200px|Mustafa Kemal Atatürk, [[İstanbul Üniversitesi]] [[İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi|Hukuk Fakültesi]]'nde öğrencilerle ders dinlerken (15 Aralık 1930)]]
* Öğretimin Birleştirilmesi Yasası ([[Tevhid-i Tedrisat Kanunu]]) ile devlete bağlı olmayan ilköğretim kurumlarının kapatılması ([[3 Mart]] [[1924]])
* [[Türk alfabesi|Yeni Türk harfleri]]nin kabulü ve [[arap alfabesi]]yle her türlü yayın ve eğitimin yasaklanması ([[1 Kasım]] [[1928]])
* Türk [[Türk Dil Kurumu|Dil]] ve [[Türk Tarih Kurumu|Tarih]] Kurumlarının kurulması ([[1932]])
* [[Dil Devrimi]] ve [[Güneş Dil Teorisi]]nin benimsenmesi (1932-1938)
* [[Darülfünun]]'un kapatılıp [[İstanbul Üniversitesi]] adıyla yeniden kurulması ([[31 Mayıs]] [[1933]])

====Çok partili demokrasi denemeleri====
===== Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, 1925 =====
{{bakınız|Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası}}
Cumhuriyetin ilanından sonra, Milli Mücadeleyi başlatan beş kişilik kadronun Mustafa Kemal dışındaki dört üyesi (Rauf Bey, Karabekir Paşa, Refet Paşa ve Ali Fuat Paşa) muhalefete geçerek Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nı kurdular. 1925 Martı'nda çıkan [[Şeyh Said İsyanı|Genç Hâdisesi (Şeyh Sait İsyanı, Doğu İsyanı)]] üzerine sıkıyönetim ilan edilerek Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı. Partinin lider kadrosu tutuklanarak önde gelenleri idam edildi.

===== Serbest Cumhuriyet Fırkası, 1930 =====
[[Resim:Ataturk-1930-amongpublic.jpg|thumb|right|200px|Gazi Mustafa Kemal, bir vatandaşın derdini dinlerken (1930)]]
{{bakınız|Serbest Cumhuriyet Fırkası}}
[[12 Ağustos]] [[1930]]'da [[Mustafa İsmet İnönü|İsmet Paşa]]'nın hükûmetine alternatifleri sunmak amacıyla çok partili demokratik hayata kavuşmak için Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın yakın arkadaşı [[Ali Fethi Okyar|Fethi Bey]] (Okyar)'e [[Serbest Cumhuriyet Fırkası]]'nı kurdurarak kız kardeşi [[Makbule Atadan|Makbule Hanım]] (Boysan, Atadan), çocukluk ve okul arkadaşı [[Nuri Conker|Nuri Bey]] (Conker)'leri de üye yaptırdı. Ancak [[17 Kasım]] [[1930]]'da rakibi istemeyen [[İsmet İnönü|İsmet Paşa]]'nın baskısı ve İslâmcıların aleti olma endişesinden dolayı partiyi fesh etti.

Bu demokrasi denemesinin biraz önce, ordu'nun siyasete müdahale etmesinin demokrasiye zarar verebileceğini düşünerek Askerî Ceza Kanunu ([[22 Mayıs]] [[1930]] tarih ve 1632 Sayılı Kanun)'nu meclisten geçirdi. Bu kanunun 148. maddesine Ordu mensubunun siyasi toplantılar ve gösterilere katılmasını siyasi partiye üyesi olmasını, siyasi maksatlarla şifahi telkinatta bulunmasını, siyasi makale yazmasını ve siyasi nutuk söylemesini yasaklanan hükmü koydurdu.

==Atatürk'ün son günleri ve ölümü==
{{Bakınız|Atatürk'ün son günleri ve ölümü}}
[[Atatürk]]'ün sağlık durumu [[1937]] yılından itibaren bozulmaya başladı. Kendisine [[1938]] yılı başlarında [[siroz]] teşhisi konuldu.[[Avrupa]]'dan doktorlar getirildi. Türk ve yabancı doktorların tedavileri sonuç vermedi.[[Türkiye Cumhuriyeti]]'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı [[Atatürk]],[[10 Kasım]] [[1938]] perşembe sabahı saat 9,05'te [[İstanbul]] [[Dolmabahçe Sarayı]]'nda hayatını kaybetti. Cenazesi büyük bir törenle [[Ankara]]'ya uğurlandı ve [[Atatürk]]
[[21 Kasım]] [[1938]] günü [[Ankara]]'da yapılan büyük bir törenle [[Ankara Etnografya Müzesi]]'ndeki geçici kabrine konuldu. Bundan onbeş yıl sonra da [[10 Kasım]] [[1953]]'te kendisi için yaptırılan [[Anıtkabir]]'deki ebedi istirahatgahında toprağa verildi.

== Özel Hayatı==
[[Resim:Mustafa Kemal & Fikriye.jpg|thumb|200px|Mustafa Kemal Paşa ve [[Fikriye Hanım]].]]
Kitap okumayı, müzik dinlemeyi, dans etmeyi, ata binmeyi, uçuş seyretmeyi ve yüzmeyi severdi. [[Zeybek (oyun)|Zeybek]] oyunlarına, [[güreş]]e, [[Rumeli]] türkülerine ilgisi vardı. [[Tavla]] ve [[bilardo]] oynamaktan keyif alırdı. Sakarya adlı atına ve köpeği Fox'a çok değer verirdi. Zengin bir kitaplık oluşturmuştu. Devlet adamlarının, sanatçıların, bilim adamlarının, dostların davet edildiği, ülke sorunlarının da konuşulduğu akşam yemekleri [[Çankaya Köşkü]]'nde sık rastlanan bir durumdu. Temiz ve düzenli giyinmeye özen gösterirdi. Doğayı çok severdi. Sık sık [[Atatürk Orman Çiftliği]]'ne gider, modern tarıma geçiş yolunda yürütülen çalışmalara bizzat katılırdı. İleri derecede [[Fransızca]] ve az [[Almanca]] biliyordu.

İzmir'de Yunanlıları bozguna uğrattıktan sonra İzmir'e girerken Yunan komutanının Türk bayrağını çiğnemesine ithafen basması için önüne serilen Yunan bayrağını yerden alması bilinen bir olaydır.

===Aşklar ve evlilik===
[[Resim:Ataturk-latife-2.jpg|thumb|left|200px|Mustafa Kemal ve eski eşi [[Latife Uşşaki|Latife Hanım]]]]
Makbule Atadan ve Salih Bozok'a göre, küçük Mustafa 12 yaşındayken Binbaşı Rüknettin'in 8 yaşındaki kızı Müjgân'a âşık olmuştur. Makbule Atadan'a göre ikinci aşkı Hatice olmuş ve Hatice'nin annesi müdahale ederek ilişkisini kesmiştir. Ardından Selanik Askeri komutanı Şevki Paşa'nın 12 yaşındaki kızı Emine (Emine Arık)'ye matematik dersini verirken âşık olmuştur. Bunun dışında Selanik'teyken Rum asıllı tüccar Eftim Karinte'nin kızı Eleni Kriyas'a âşık olduğu söylendiyse de kanıtlanmamıştır.

Milli Mücadele döneminde Ankara İstasyon Binasında ve eski Çankaya köşkünde [[Fikriye Hanım]] ile birlikte yaşıyordu.<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=RzXIqIaUHW8 Abbas Hayri Özdinçer Röportajı] (haz. [[TCDD]] Basın Müşavirliği)</ref> Fikriye hanımı Almanya'ya gönderdikten sonra [[29 Ocak]] 1923'te İzmir'in sayılı zenginlerinden Uşakizade Muammer Bey'in kızı [[Latife Uşşaki|Latife Hanım]]'la evlendi. 1924'de yapılan Sonbahar Seyahati sırasında çift kavga etti ve Mustafa Kemal Paşa [[Erzurum]]'dan İsmet Paşa'ya telgraf çekerek boşanacağını bildirdi. Ancak az sonra yaverleri [[Salih Bozok|Salih Bey]] (Bozok) ve [[Kılıç Ali Bey]]'in aracılığıyla boşanmasından vazgeçti.<ref>Kılıç Ali (Der. Hulûsi Turgut), ''Atatürk'ün Sırdaşı Kılıç Ali'nin Anıları'', Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, Ocak 2005, s. 535-540.</ref><ref>Salih Bozok (Haz. Can Dündar), ''Yaveri Atatürk'ü Anlatıyor'', Doğan Kitapçılık, İstanbul, Nisan 2001, s. 111-113.</ref> Bu evlilik 5 Ağustos 1925 tarihine dek sürdü.<ref>Bakınız: Ayrılık üzerine Lâtife Hanım'a verilecek para ve eşyalar hakıında yazı, ''Atatürk'ün Bütün Eserleri'', Cilt: 17 (1924-1925), s. 272 (aslı, Türk Dil Kurumu Arşivi Yurtiçi ve Yurtdışı Şube Müdürlüğü, Dosya No: 108.)</ref> 1922-1934 yılları arasında Gazi Mustafa Kemal veya sadece [[Gazi]] unvanıyla anılan Mustafa Kemal'e [[Soyadı Kanunu]] ile birlikte [[TBMM]] tarafından çıkarılan [[24 Kasım]] [[1934]] tarihli ve [[s:Kemal öz adlı cumhurreisimize verilen soyadı hakkında kanun|2587 sayılı kanun]] ile <ref>[http://www.nvi.gov.tr/attached/nvi/nufus_mevzuati_pdf/kanun_pdf/kemal_oz_kanun.pdf 2587 sayılı Kemal öz adlı cumhurreisimize verilen soyadı hakkında kanun]</ref> ile kendisine "Türklerin [[Ata]]sı" anlamına gelen Atatürk ismi verilmiştir. <br>

===Çocukları===
[[Resim:Sabihagokcen.jpg|thumb|200px|Atatürk ve manevi çocuklarından [[Sabiha Gökçen]]]]
Çocuğu olmayan Atatürk, savaş yıllarından başlayarak birçok çocuğun hamiliğini üstlenmiş, birçoğunu da evlat edinmişti. Atatürk'ün manevi evlatları,

[[Abdurrahim Tuncak]]<ref>1916 yılında Bitlis Rus işgalinden kurtarıldığı yıllarda 16. Kolordu Komutanı Mirliva (Tuğgeneral) Mustafa Kemal Paşa, savaşta bütün aile fertlerini kaybeden ve kimsesi kalmayan Abdurrahim'i evlatlık edindi. Abdürrahim bakılması için İstanbul'a annesi Zübeyde Hanım ve kız kardeşi Makbule'nin yanına gönderildi.</ref>, Zühre, Afife, İhsan, Ömer, [[Afet İnan]] (İsmail Hakkı Uzmay'ın kızı), [[Nebile Hanım]]<ref>1 Ocak 1929'da Viyana Büyükelçiliği Kâtibi Raşit Bey ile evlendi.</ref>, [[Rukiye Erkin]]<ref>1935'te Hüsnü Erkin ile evlendi.</ref>, [[Zehra Aylin]]<ref>Zehra Aylin ya da Zehra Mehmet; Amasyalı Mehmet'in kızı, 1936'de [[Londra]]'dan ekspres treniyle [[Paris]]'e giderken [[Amiens]] civarında trenden düşerek öldü.</ref>, [[Sığırtmaç Mustafa]], [[Sabiha Gökçen]], [[Ülkü Adatepe]]<ref>Zübeyde Hanım'ın evlatı Vasfiye Hanım ile Mehmet Tahsin Çukurluoğlu'nun kızı; Üsteğmen Fethi Doğançay ile evlendi.</ref>'dir.

==Yapıtları==
[[Resim:Ataturk-September 20, 1928.jpg|thumb|200px|Başöğretmen Gazi Mustafa Kemal [[Kayseri]]'de halka [[Latin alfabesi]]ni tanıtırken (20 Eylül 1928)]]
* Tâbiye Meselesinin Halli ve Emirlerin Sureti Tahririne Dair Nesayih
* Takımın Muharebe Talimi (Almanca'dan çeviri - 1908)
* Cumalı Ordugâhı - Süvari: Bölük, Alay, Liva Talim ve Manevraları (1909)
* Tâbiye ve Tatbikat Seyahati (1911)
* Bölüğün Muharebe Talimi (Almanca'dan çeviri - 1912)
* Zabit ve Kumandan ile Hasbihal (1918)
* [[Nutuk]] (1927)
* Vatandaş İçin Medeni Bilgiler (Manevi kızı Afet İnan adıyla yayımlandı) (1930)
* Geometri (isimsiz yayımlandı) (1937)

Atatürk'ün ayrıca, 1915-1918 yılları arasında Anafartalar, Doğu Cephesi ve Karlsbad'daki hatıralarını yazdığı günlükleri de bulunmaktadır. Bunlardan ''Anafartalar Muharebatı'na Ait Tarihçe'', [[Türk Tarih Kurumu]] tarafından kitap olarak yayımlanmıştır. 1908-1938 yılları arasında Mustafa Kemal'in imza attığı, yazdığı, söylediği kişisel notları dahil her şeyin toplandığı [[Atatürk'ün Bütün Eserleri]] adlı bir ansiklopedi de Kaynak Yayınları tarafından hazırlanmaktadır.

== Atatürk'ün Türk tanımı ==
[[Afet İnan]]; öğretmeni olan [[İsviçre]]li [[antropoloji|antropolog]] Profesör [[:fr:Eugène Pittard|Eugène Pittard]]'ın, kendisine doktora tezi olarak verdiği "''Türk Milleti’nin Özellikleri''" konusunda Atatürk'ten yardım istedi. Atatürk; Afet İnan'ın önce kendi görüşlerini yazmasını ve fikirlerini daha sonra belirteceğini söyledi. Afet İnan'ın uzun çalışmasına karşılık, Atatürk kurşun kalemle, iki küçük not kâğıdı üzerine kendi tanımını yaptı.<ref>{{Kitap belirt
| son = Kutay
| ilk = Cemal
| yazarurl =
| yardımcıyazarlar=
| yıl = Kasım 1999
| başlık =Atatürk Bugün Olsaydı
| yayımcı=Aksoy yayıncılık
| yer=
| id = ISBN: 975-312-125-3
}}</ref>

{{Cquote|''Bu memleket, dünyanın beklemediği, asla ümid etmediği bir müstesna mevcudiyetin yüksek tecellisine, yüksek sahne oldu. Bu sahna 7 bin senelik (en aşağı), bir Türk Beşiğidir. Beşik tabiatın rüzgârlarıyla sallandı; beşiğin içindeki çocuk tabiatın yağmurlarıyla yıkandı, o çocuk tabiatın şimşeklerinden, yıldırımlarından, kasırgalarından evvelâ korkar gibi oldu; sonra onlara alıştı; onları tabiatın babası tanıdı, onların oğlu oldu. Bir gün o tabiat çocuğu tabiat oldu, şimşek, yıldırım, güneş oldu. Türk oldu. Türk budur. Yıldırımdır, kasırgadır, dünyayı aydınlatan güneştir.''}}

==Atatürk'ün söylevleri==
*[[Atatürk'ün Türk Gençliğine Hitabesi]]
*[[Atatürk'ün Onuncu Yıl Nutku]] ([http://upload.wikimedia.org/wikipedia/tr/3/3d/Atat%C3%BCrk%27%C3%BCn_10._Y%C4%B1l_Nutku.ogg Dinle])
*[[Atatürk'ün Bursa Nutku]]
*[[Balıkesir Hutbesi]]

==Medya==
{{Vikiler|
commons=Atatürk |
wikispecies= |
wikt= |
b= |
s=Mustafa Kemal Atatürk |
q=Mustafa Kemal Atatürk |
n= |
m= |
}}

* [http://en.wikipedia.org/wiki/Image:IsmetInonu1963.ogg İsmet İnönü'den Kemal Atatürk sesli mesajı, 10 Kasım 1963]
* [http://en.wikipedia.org/wiki/Image:CemalGursel1963.ogg Cemal Gürsel'in Kemal Atatürk hakkında ses kaydı, 10 Kasım 1963]
* [http://en.wikipedia.org/wiki/Image:JFKennedy_November1963.ogg ABD Başkanı John F. Kennedy'nin, Kemal Atatürk hakkında sesli mesajı, 10 Kasım 1963]
* [http://tr.wikisource.org/wiki/Resim:InTurkish_Kennedy.ogg John F. Kennedy'nin, Kemal Atatürk konuşmasının Türkçe çevirisi, 1963]

==Ayrıca bakınız==
* [[Önemli olaylarla Atatürk]]
* [[Atatürklü İş Bankası reklamı]]

== Dış bağlantılar ==
* [http://www.atam.gov.tr/ Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı]
* [http://www.ataturk.net Ataturk.net - Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti bilgi bankası]
* [http://ataturkgunlugu.com/ AtaturkGunlugu.com - Günbegün Atatürk]
* [http://www.tsk.mil.tr/anitkabir/hayati.html Genelkurmay Başkanlığı'ndaki öz geçmişi]
* [http://www.kho.edu.tr/atasayfa/index.htm Kara Harp Okulu internet sitesi, Atatürk Sayfası]
* [http://www.biyografi.info/kisi/mustafa-kemal-ataturk Biyografi.info - Mustafa Kemal Atatürk]

==Notlar==
{{Kaynakça}}

{{başlangıç kutusu}}
{{S-off}}
{{sıra kutusu |
önce=[[Osmanlı Devleti]] adına [[VI. Mehmet]] |
başlık=[[Büyük Millet Meclisi Başkanı|Büyük Millet Meclisi Başkanı]] |
yıllar=[[24 Nisan]] [[1920]] - [[1 Kasım]] [[1922]] |
sonra=[[TBMM]] adına [[Fethi Okyar]] |
}}
{{sıra kutusu |
önce=yok |
başlık=[[Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanları|Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı]] |
yıllar=[[29 Ekim]] [[1923]] - [[10 Kasım]] [[1938]] |
sonra=[[İsmet İnönü]] |
}}
{{sıra kutusu |
önce =[[Osmanlı Devleti]] adına [[Hulusi Salih Paşa]] |
başlık=[[Türkiye Cumhuriyeti Başbakanları|İcra Vekilleri Heyeti Reisi]] |
yıllar=[[25 Nisan]] [[1920]] - [[24 Ocak]] [[1921]]|
sonra=[[Fevzi Çakmak]] |
}}
{{bitiş kutusu}}
<div class="Boxmerge">
{{Mustafa Kemal Atatürk}}
{{Birinci Dünya Savaşı}}
{{Türk Kurtuluş Savaşı}}
{{tr_cumhurbsk}}
{{TBMM Başkanları}}
{{Tr basbakanlar}}
{{CHP başkanları}}
{{I. İcra Vekilleri Heyeti (3 Mayıs 1920 - 24 Ocak 1921)}}
</div>

[[Kategori:Mustafa Kemal Atatürk|*]]

{{Link SM|es}}
{{Link SM|eo}}
{{Link SM|pt}}

[[ar:مصطفى كمال أتاتورك]]
[[az:Mustafa Kamal Atatürk]]
[[ba:Мостафа Кәмал Ататөрк]]
[[bat-smg:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[be-x-old:Мустафа Кемаль Ататурк]]
[[bg:Мустафа Кемал Ататюрк]]
[[bn:কামাল আতাতুর্ক]]
[[br:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[bs:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[ca:Kemal Atatürk]]
[[ceb:Kemal Atatürk]]
[[crh:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[cs:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[cy:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[da:Kemal Atatürk]]
[[de:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[el:Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ]]
[[en:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[eo:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[es:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[et:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[eu:Kemal Ataturk]]
[[fa:مصطفی کمال آتاترک]]
[[fi:Kemal Atatürk]]
[[fr:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[ga:Kemal Atatürk]]
[[gl:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[he:מוסטפה כמאל אטאטורק]]
[[hi:कमाल अतातुर्क]]
[[hr:Kemal Atatürk]]
[[hu:Musztafa Kemal Atatürk]]
[[hy:Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրք]]
[[id:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[io:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[is:Kemal Atatürk]]
[[it:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[ja:ケマル・アタテュルク]]
[[ka:ქემალ ათათურქი]]
[[kk:Ататүрік, Мұстафа Кәмәл]]
[[ko:무스타파 케말 아타튀르크]]
[[ku:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[ky:Ататүрк, Мустафа Кемал]]
[[la:Mustapha Cemal Ataturcus]]
[[lb:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[lt:Mustafa Kemalis Atatiurkas]]
[[lv:Mustafa Kemals Ataturks]]
[[mk:Кемал Ататурк]]
[[ml:മുസ്തഫാ കമാല്‍ അത്താതുര്‍ക്ക്]]
[[mr:मुस्तफा कमाल अतातुर्क]]
[[ms:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[nl:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[nn:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[no:Kemal Atatürk]]
[[oc:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[pl:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[pt:Kemal Atatürk]]
[[ro:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[ru:Ататюрк, Мустафа Кемаль]]
[[sco:Kemal Atatürk]]
[[sh:Kemal Atatürk]]
[[simple:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[sk:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[sl:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[sq:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[sr:Мустафа Кемал Ататурк]]
[[sv:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[sw:Kemal Atatürk]]
[[ta:முஸ்தாபா கெமால் அத்தாதுர்க்]]
[[tk:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[tt:Kemal Atatürk]]
[[uk:Мустафа Кемаль Ататюрк]]
[[ur:کمال اتاترک]]
[[vi:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[xh:Mustafa Kemal Atatürk]]
[[zh:穆斯塔法·凯末尔·阿塔土克]]
[[ar:مصطفى كمال أتاتورك]]
[[ar:مصطفى كمال أتاتورك]]
[[az:Mustafa Kamal Atatürk]]
[[az:Mustafa Kamal Atatürk]]

19:33, 25 dekabr 2008 senesindäki wersiýa

Faýl:Portrait of M. Kemal Ataturk.jpg
Mustafa Kemal Atatürk

Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938), Türkiýe'in politik. Acundaki tüm Türk'lerin atası ve başbuğudur.

Fotograflar

Çeşmesi: "https://tk.wikipedia.org/w/index.php?title=Mustafa_Kemal_Atatürk&oldid=27103"