Kelle beýnisi: Wersiýalaryň arasyndaky tapawut

Wikipediýa, erkin ensiklopediýa
Content deleted Content added
Gysgaça mazmuny ýok
Bellik: Wizual düzetme Mobil düzetme Mobil web-düzetme Giňişleýin ykjam redaktirleme
Gysgaça mazmuny ýok
Bellik: Wizual düzetme Mobil düzetme Mobil web-düzetme Giňişleýin ykjam redaktirleme
Setir 1: Setir 1:
==Gurluşy==
==Gurluşy==


Kelle beýnisi kelleçanagynyň içindäki boşlukda ýerleşýär. Ol, esasan, üç bölümden, ýagny sütünden, beýnijikden we öndäki beýniniň uly ýarym şaryndan durýar(122-nji surat). Sütün bölümi. Kelle beýnisiniň sütün bölümi süýri beýniden, köprüden, ortaky we aralyk beýnilerden durýar. Süýri beýni oňurga ýiliginiň göni dowamydyr. Onun gör nüşi onurga ýiligine meňzeşdir. Onuň önki we yzky üstlerinde edil oňurga ýiligininki ýaly oñat bildirýän dik joýajygy bar. Süýri beýninin kese kesiginde ak we çal maddalar görünýärler. Aşaky böleginde çal madda kebelek şekilli görnüşde bolýar. Yokarky böleginde bolsa ol ak maddanyň içinde yerleşyär we aýry-aýry toplumlary - ýadrolary emele getirýär. Süýri beýni ýaşaýyş üçin birnäçe möhüm işleri ýerine ýetirýär. Onda dem alys we ýürek-damar ulgamynyň merkezleri ýerleşýärler. Ondan başga-da süýri beýnide sormaklygyň, ýuwutmaklygyň, çeýnemekligiň nerw merkezleri, şeýle hem dilin we galkan görnüşli mäziň işlerini sazlaşdyrýan nerw merkezleri bar. Birnäçe goranyş refleksleri - üsgürme, asgyrma, gaýtarma hadysalary hem süýri beýni bilen baglanyşyklydyr. Süýri beýniden ýokarda, ondan aýdyň kese joyajyk bilen bölünen köpri ýerleşendir. Köpriniň esasy bölegini keseligine ýerleşen nerw süýümlerinden emele gelen ak madda düzýär. Çal madda aýry-aýry ýadrolar görnüşinde ak maddanyň galyňlygynda ýerleşýär. Ol ýadrolar nerw öyjüklerinin (neýronlaryň) bedenlerinde emele gelendirler, olardan ösüntgiler aýrylyp gaýdýarlar. Köpriniň üstünden öndäki we ortaky beýnini süýri beýni we onurga ýiligi bilen baglanyşdyrýan nerw ýollary geçyärler. Yüz we eşidiş nerwleri hem köprüden aýrylyp gaýdýarlar. Eşidiş nerwleri eşidiş reseptorlaryndan gelýän habarlardan başga-da de- ňagramlylygy saklayan synalardan gelýän habarlary hem beýnä geçiryärler. Köprüden son ortaky beýni gelýär. Ortaky beýniniň içinde çal maddanyň uly bolmadyk toplumlary ýerleşýär. Köprüden we süýri beýniden öndäki beýnä geçýän, ol ýerdenhem yzyna barýan köp sanly nerw baglanyşyklary ortaky beýniniň üstünden geçýär. Bu ýerde birnäçe möhüm duýujy, şol sanda görüş hem-de eşidiş we hereketlendiriji merkezler ýerleşendir. Mundan başga-da ortaky beýniden myşsalara üznüksiz oýanyş geçirilip durulýar. Netijede, beden özüniň belli bir görnüşini saklap durýar, myşsalar bolsa kadaly dartgynlygynda galýar. VAralyk beýni sütünin in yokarsynda ýerleşýär. Onun aşaky ýüzünde gipofiz (beýniniň aşagyndaky ösüntgi) ýerleşyär.VAralyk beýnide içki synalaryň işini dolandyrýan merkezler, şeýle hem bedeniň gyzgynlygyny sazlaşdyrýan, teşneligin, açlygyň we doklugyň duýgularyny berýän mer kezler ýerleşyärler. Sütünin içinden käbir ýerlerinde giñelýän akaba geçyär. Ol oñurga ýilik akabasynyň dowamydyr. Sütünin üstüniň köp bölegi ak madda bilen örtülendir. Sütünin içinde yerleşen nerw öyjükleri, bedenlerinde bolsa aýry-aýry ýadrolar görnüşinde çal madda emele gelendir. Beýnijigiň gurluşy we işi. Beýnijik süýri beýniniň üstünde, ýarym şarlaryn yzynda we aşagynda ýerleşendir. Adamyň beýnijiginiň agramy 150 g töweregidir. Onur ga ýiliginden we kelle beýnisiniň sütün böleginden tapa wutlylykda, beýnijigiň üsti çal maddanyň ýukajyk gatlagy bilen örtülendir. Bu onuň gabygydyr. Nerw öýjüklerinin ösüntgilerinden emele gelen ak madda beýnijigiň içki gatlagynda ýerleşendir. Bu ösüntgiler beýnijigi merkezi nerw ulgamynyň beýleki bölümleri bilen baglanyşdyrýar. Beýnijik bedenin çylşyrymly hereketlerini sazlaşdyr- makda, şeýle hem bedenin deňagramlylygyny saklamakda uly ähmiýete eýedir. VAdamda beýnijigiň işinin näsazlygy kadaly hereketi bozýar, ujaklaryň aýry-aýry myssa toparlarynyň arasyndaky myşsa dartgynlyklary kadasyzlandyrýar. Şeýlelikde, edilýän hereket tagaşyksyz we näsaz bolýar. Adam derrew yadayar, aýaklarynyň arasyny ginden açypýöreýär, üznüksiz yranýar, büdreyär we ýykylýar. Beýnijigiň şular yaly bozulmalary birnäçe wagtdan son doly bolmadyk ýagdaýda dikelýär. Bu bolsa hereketiň sazlaşdyrylmagyna kelle beýnisinin gabygynyň hem gatnaşýandygyny görkezýär.
Kelle beýnisi kelleçanagynyň içindäki boşlukda ýerleşýär. Ol, esasan, üç bölümden, ýagny sütünden, beýnijikden we öndäki beýniniň uly ýarym şaryndan durýar(122-nji surat).
Sütün bölümi. Kelle beýnisiniň sütün bölümi süýri beýniden, köprüden, ortaky we aralyk beýnilerden durýar. Süýri beýni oňurga ýiliginiň göni dowamydyr. Onun gör nüşi onurga ýiligine meňzeşdir. Onuň önki we yzky üstlerinde edil oňurga ýiligininki ýaly oñat bildirýän dik joýajygy bar. Süýri beýninin kese kesiginde ak we çal maddalar görünýärler.VAşaky böleginde çal madda kebelek şekilli görnüşde bolýar. Yokarky böleginde bolsa ol ak maddanyň içinde yerleşyär we aýry-aýry toplumlary - ýadrolary emele getirýär. Süýri beýni ýaşaýyş üçin birnäçe möhüm işleri ýerine ýetirýär. Onda dem alys we ýürek-damar ulgamynyň merkezleri ýerleşýärler. Ondan başga-da süýri beýnide sormaklygyň, ýuwutmaklygyň, çeýnemekligiň nerw merkezleri, şeýle hem dilin we galkan görnüşli mäziň işlerini sazlaşdyrýan nerw merkezleri bar. Birnäçe goranyş refleksleri - üsgürme, asgyrma, gaýtarma hadysalary hem süýri beýni bilen baglanyşyklydyr. Süýri beýniden ýokarda, ondan aýdyň kese joyajyk bilen bölünen köpri ýerleşendir. Köpriniň esasy bölegini keseligine ýerleşen nerw süýümlerinden emele gelen ak madda düzýär. Çal madda aýry-aýry ýadrolar görnüşinde ak maddanyň galyňlygynda ýerleşýär. Ol ýadrolar nerw öyjüklerinin (neýronlaryň) bedenlerinde emele gelendirler, olardan ösüntgiler aýrylyp gaýdýarlar. Köpriniň üstünden öndäki we ortaky beýnini süýri beýni we onurga ýiligi bilen baglanyşdyrýan nerw ýollary geçyärler. Yüz we eşidiş nerwleri hem köprüden aýrylyp gaýdýarlar. Eşidiş nerwleri eşidiş reseptorlaryndan gelýän habarlardan başga-da de- ňagramlylygy saklayan synalardan gelýän habarlary hem beýnä geçiryärler. Köprüden son ortaky beýni gelýär. Ortaky beýniniň içinde çal maddanyň uly bolmadyk toplumlary ýerleşýär. Köprüden we süýri beýniden öndäki beýnä geçýän, ol ýerdenhem yzyna barýan köp sanly nerw baglanyşyklary ortaky beýniniň üstünden geçýär. Bu ýerde birnäçe möhüm duýujy, şol sanda görüş hem-de eşidiş we hereketlendiriji merkezler ýerleşendir. Mundan başga-da ortaky beýniden myşsalara üznüksiz oýanyş geçirilip durulýar. Netijede, beden özüniň belli bir görnüşini saklap durýar, myşsalar bolsa kadaly dartgynlygynda galýar. VAralyk beýni sütünin in yokarsynda ýerleşýär. Onun aşaky ýüzünde gipofiz (beýniniň aşagyndaky ösüntgi) ýerleşyär.VAralyk beýnide içki synalaryň işini dolandyrýan merkezler, şeýle hem bedeniň gyzgynlygyny sazlaşdyrýan, teşneligin, açlygyň we doklugyň duýgularyny berýän mer kezler ýerleşyärler. Sütünin içinden käbir ýerlerinde giñelýän akaba geçyär. Ol oñurga ýilik akabasynyň dowamydyr. Sütünin üstüniň köp bölegi ak madda bilen örtülendir. Sütünin içinde yerleşen nerw öyjükleri, bedenlerinde bolsa aýry-aýry ýadrolar görnüşinde çal madda emele gelendir. Beýnijigiň gurluşy we işi. Beýnijik süýri beýniniň üstünde, ýarym şarlaryn yzynda we aşagynda ýerleşendir. Adamyň beýnijiginiň agramy 150 g töweregidir. Onur ga ýiliginden we kelle beýnisiniň sütün böleginden tapa wutlylykda, beýnijigiň üsti çal maddanyň ýukajyk gatlagy bilen örtülendir. Bu onuň gabygydyr. Nerw öýjüklerinin ösüntgilerinden emele gelen ak madda beýnijigiň içki gatlagynda ýerleşendir. Bu ösüntgiler beýnijigi merkezi nerw ulgamynyň beýleki bölümleri bilen baglanyşdyrýar. Beýnijik bedenin çylşyrymly hereketlerini sazlaşdyr- makda, şeýle hem bedenin deňagramlylygyny saklamakda uly ähmiýete eýedir. VAdamda beýnijigiň işinin näsazlygy kadaly hereketi bozýar, ujaklaryň aýry-aýry myssa toparlarynyň arasyndaky myşsa dartgynlyklary kadasyzlandyrýarŞeýlelikde, edilýän hereket tagaşyksyz we näsaz bolýar. Adam derrew yadayar, aýaklarynyň arasyny ginden açypýöreýär, üznüksiz yranýar,

07:32, 28 dekabr 2020 senesindäki wersiýa

Gurluşy

Kelle beýnisi kelleçanagynyň içindäki boşlukda ýerleşýär. Ol, esasan, üç bölümden, ýagny sütünden, beýnijikden we öndäki beýniniň uly ýarym şaryndan durýar(122-nji surat). Sütün bölümi. Kelle beýnisiniň sütün bölümi süýri beýniden, köprüden, ortaky we aralyk beýnilerden durýar. Süýri beýni oňurga ýiliginiň göni dowamydyr. Onun gör nüşi onurga ýiligine meňzeşdir. Onuň önki we yzky üstlerinde edil oňurga ýiligininki ýaly oñat bildirýän dik joýajygy bar. Süýri beýninin kese kesiginde ak we çal maddalar görünýärler. Aşaky böleginde çal madda kebelek şekilli görnüşde bolýar. Yokarky böleginde bolsa ol ak maddanyň içinde yerleşyär we aýry-aýry toplumlary - ýadrolary emele getirýär. Süýri beýni ýaşaýyş üçin birnäçe möhüm işleri ýerine ýetirýär. Onda dem alys we ýürek-damar ulgamynyň merkezleri ýerleşýärler. Ondan başga-da süýri beýnide sormaklygyň, ýuwutmaklygyň, çeýnemekligiň nerw merkezleri, şeýle hem dilin we galkan görnüşli mäziň işlerini sazlaşdyrýan nerw merkezleri bar. Birnäçe goranyş refleksleri - üsgürme, asgyrma, gaýtarma hadysalary hem süýri beýni bilen baglanyşyklydyr. Süýri beýniden ýokarda, ondan aýdyň kese joyajyk bilen bölünen köpri ýerleşendir. Köpriniň esasy bölegini keseligine ýerleşen nerw süýümlerinden emele gelen ak madda düzýär. Çal madda aýry-aýry ýadrolar görnüşinde ak maddanyň galyňlygynda ýerleşýär. Ol ýadrolar nerw öyjüklerinin (neýronlaryň) bedenlerinde emele gelendirler, olardan ösüntgiler aýrylyp gaýdýarlar. Köpriniň üstünden öndäki we ortaky beýnini süýri beýni we onurga ýiligi bilen baglanyşdyrýan nerw ýollary geçyärler. Yüz we eşidiş nerwleri hem köprüden aýrylyp gaýdýarlar. Eşidiş nerwleri eşidiş reseptorlaryndan gelýän habarlardan başga-da de- ňagramlylygy saklayan synalardan gelýän habarlary hem beýnä geçiryärler. Köprüden son ortaky beýni gelýär. Ortaky beýniniň içinde çal maddanyň uly bolmadyk toplumlary ýerleşýär. Köprüden we süýri beýniden öndäki beýnä geçýän, ol ýerdenhem yzyna barýan köp sanly nerw baglanyşyklary ortaky beýniniň üstünden geçýär. Bu ýerde birnäçe möhüm duýujy, şol sanda görüş hem-de eşidiş we hereketlendiriji merkezler ýerleşendir. Mundan başga-da ortaky beýniden myşsalara üznüksiz oýanyş geçirilip durulýar. Netijede, beden özüniň belli bir görnüşini saklap durýar, myşsalar bolsa kadaly dartgynlygynda galýar. VAralyk beýni sütünin in yokarsynda ýerleşýär. Onun aşaky ýüzünde gipofiz (beýniniň aşagyndaky ösüntgi) ýerleşyär.VAralyk beýnide içki synalaryň işini dolandyrýan merkezler, şeýle hem bedeniň gyzgynlygyny sazlaşdyrýan, teşneligin, açlygyň we doklugyň duýgularyny berýän mer kezler ýerleşyärler. Sütünin içinden käbir ýerlerinde giñelýän akaba geçyär. Ol oñurga ýilik akabasynyň dowamydyr. Sütünin üstüniň köp bölegi ak madda bilen örtülendir. Sütünin içinde yerleşen nerw öyjükleri, bedenlerinde bolsa aýry-aýry ýadrolar görnüşinde çal madda emele gelendir. Beýnijigiň gurluşy we işi. Beýnijik süýri beýniniň üstünde, ýarym şarlaryn yzynda we aşagynda ýerleşendir. Adamyň beýnijiginiň agramy 150 g töweregidir. Onur ga ýiliginden we kelle beýnisiniň sütün böleginden tapa wutlylykda, beýnijigiň üsti çal maddanyň ýukajyk gatlagy bilen örtülendir. Bu onuň gabygydyr. Nerw öýjüklerinin ösüntgilerinden emele gelen ak madda beýnijigiň içki gatlagynda ýerleşendir. Bu ösüntgiler beýnijigi merkezi nerw ulgamynyň beýleki bölümleri bilen baglanyşdyrýar. Beýnijik bedenin çylşyrymly hereketlerini sazlaşdyr- makda, şeýle hem bedenin deňagramlylygyny saklamakda uly ähmiýete eýedir. VAdamda beýnijigiň işinin näsazlygy kadaly hereketi bozýar, ujaklaryň aýry-aýry myssa toparlarynyň arasyndaky myşsa dartgynlyklary kadasyzlandyrýar. Şeýlelikde, edilýän hereket tagaşyksyz we näsaz bolýar. Adam derrew yadayar, aýaklarynyň arasyny ginden açypýöreýär, üznüksiz yranýar, büdreyär we ýykylýar. Beýnijigiň şular yaly bozulmalary birnäçe wagtdan son doly bolmadyk ýagdaýda dikelýär. Bu bolsa hereketiň sazlaşdyrylmagyna kelle beýnisinin gabygynyň hem gatnaşýandygyny görkezýär.