Ỳewropa ỳurtlary bilen Türkmenistanyň ykdysady syỳasy gatnaşyklary

Wikipediýa, erkin ensiklopediýa

Ỳewropa ỳurtlary bilen Türkmenistanyň ykdysady syỳasy gatnaşyklary

1993-nji ýylyň Nowruz aýynyň 22-29.Beýik Britaniýanyň we Demirgazyk Irlandiýanyň Birleşen paýtagty dünýäde syýasy we ykdysady öňbaşçylaryň hataryna girýän, Ỳewropanyň iri, ýokary derejede ösen döwletle riniň biri bolup durýar. Bu ýurt maşyn gur;uşygynda, elektronikada, ykdysadyýetiň maliýe we beýleki ençeme ugurlarynda öňbaşçy orny eýeleýär. Beýik Britaniýa ýokary derejedäki tehnologiýalary, harytlary we maýany uly möçberde iberiji bolmak bilen bir hatarda, çig malyň, energiýa serişdeleriň özüne iberilmegine gyzyklanma bildirýär, maýa goýujy hökmuňde hem, olara gönüden-göni gatnaşyjy hökmünde hem uly möçberdäki taslamalarda hyzmatdaşlyk etmäge çalyşýar.

S.A.Nyýazowyň iňlis işewir toparynyň wekilleri bilen Londonda geçirwen gepleşiklemri hem bähbirleriň bap gelmegi ýagdaýynda geçdi. Mysal üçin, eýýäm iňňän iri kompaniýalaryň ýolbaşçylary bilen geçirilen ilkinji söhbetdeşligiň başynda maliýe-ykdysady hymatdaşlyga, Aşgabat halkara aeroportunyň gurluşygy tamamlamaga we ony ulanmaga taýýarlamaga, beýleki maliýe taslamalara iňlis hünärmenleriniň gatnaşmagyna degişli meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. “Tomas de Lýa Rýu” kompaniýasynyň baştutany bilen duşuşygyň barşynda Prezident Türkmenistanyň raýatynyň pasportynyň we beýleki käbir döwlet resminalaryň nusgalaryna garap geçdi, şolary taýyarlamak üçin buýurma bolsa şu kompaniýanyň kärhanalaryna tabşyrylypdy.

S.A.Nyýazowyň Londona iş saparynyň soňraky güni hem dartgynly gecdi, şonda ol Beyik Britaniýanyn Premýer ministry Jon Meýjer bilen duşuşdy. Iki ýurduň baştutanlarynyn arasyndaky söhbetdeşlik oňyn ýagdaýda we özara düşünişmegiň hem-de ikitaraplaýyn gyzyklanmagyň ýokary derejesinde geçdi.

Saparmyrat Nyýazow we Jon Meýjer şahsy söhebtdeşlik mahaly öz ýurtlarynyň ikitaraplaýyn gatnaşyklaryny ösdürmäge öz degişli pikir alyşdylar, dülri ugurlarda Türkmenistanyň we Beyik Britaniýanyň hyzmatdaşlyk etmegini düzgünleşdirmäge hyzmat etjek ylalaşyklar taýyarlamak boýunça işleri janlandyrmak barada şertleşdiler. Söhebtdeşler ara alnyp maslahatlaşylan meseleleriň döwlet derejesinde çözülmegiň zerurdygyny nygtap gecmek bilen, bir-birini resmi saparlary alyşmaga çagyrdylar.

Soňra Turkmenistan Prezidentiniň Energetika, söwda we senagat ministry Tim Egar bilen, Döwlet daşary işleri ministry Dugas Hogg we beýleki resmi adamlar bilen gepleşikleri bolup geçdi.


Şwesariýa, Dawos, bütindünýä ykdysady maslahaty.

Dawos şäherinde (Şwesariýa) gecirilýän mejlis dölwet we hökümet bastutanlarynyň, maliýe-senagat toparlarynyň wekilleriniň, uly alymlaryň we işbeledileriň wekilçilik abraýly ýygnagy bolup, olar maýa goýumlarynyň gönükdirilýän ugurlaryna we tutuş ykdysady syýasata öz täsirini ýetiryär.

Indiki asyryň geljegi has oňat dölwetleriniň biri hökmünde dünýä bileleşiginiň ünsüni özne çeken garaşsyz Türkmenistan Dawosdaky ykdysady mejlise gatnaşýanlaryň hemmesini örän gyzyklandyrýar. Şonuň üçin-de Türkmenistanyň Prezidenti Saparmyrat Türkmenbaşynyň şol abraýly halkara ýygnagyna gatnaşma gy bilen, dünýäniň maliýe-senagat toparlarynyň, maýa goýum kopaniýalarynyň wekilleri Türkmenistanyň baý tebigy syýasat babatda ýöredýän onuň bitaraplyk syýasaty netijesinde üstünlikli geçirilýän ykdysady özgertmeleriň esasy ugurlary bilen tanyşdyrmak maksat edinilýärdi. Şeyle hem şol mejlise gatnasmak arkaly Prezident Saparmyrat Türkmenbaşynyň döwlet we hökümet bastutanlary, dünýäniň esasy işewür adamlary we maýadarlar bilen, şeýle hem Türkmenistan bilen gatnaşyklary ösdürmäge uly höwes bildirýän tanymal syýasatçylar we ykdysatçylar bilen şahsy gatnaşyklary ýola goýmagynyň uly ähmiýeti boldy. Türkmneistanyň belet mertebeli Prezidenti saparmyrat Türkmenbaşy Bütindünýä ykdysady torumynyň işine gatnasmak üçin bu ýere geldi. Ol Dawos şäherinde geçirilen möhüm halkara ýygnagynda garaşsyz Türkmenistanyň ykdysadyýetini ösdürmek boýunça geçirilýän reformalar bilen tanyşdyryldy. Ol bu ýere gelen dölwet ýolbaşçylabryn birnäçesi bilen duşuşdy we gepleşikler gecirdi. Olaryň arasynda Türkiýäniň Prezidenti S.Demirel, Päkistanyň premier-minitri B.Bhutto, Russiýanyň premier-ministri W.S.Çernomyrdin, Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Y.Karimow bar.

Şonuň ýaly-da merhemetli Prezidentimiz Fransiýanyň “Buig” kompaniýasynyň prezidenti M.Buigi kabul etdi. Bu duşuşykda Gökdepäniň memorial-metjidi gurmak hakynda şertnama gol çekildi.

Merhemetli Prezidentimiz Dawosa dünýäniň köp ýurtlarynyň gelen iş adamlary bilen duşuşdy we Türkmenistanyň ykdysadyýetiniň geljegi bilen tanyşdyrdy. Türkmenbaşy aýynyň 31-nde merhemetli Prezidentimiz Saparmyrat Türkmenbasy Sýurin şäherinde Türkmenistandan müňlerçe kilometr alyslykda Ministrler Kabinetiň Mejlisini gecirdi. Mejlisde Türkmenistanyň delegasiýasynyň Dawosdaky bütindünýä ykdysady torumyna gatnaşmagyň agzalrynyň , ministrlikleriniň hem-de wedamstwolaryň ýolbaşçylarynyň Günbataryň banklarynyn hem-de senagat toparlarynyn wekilleri bilen gepleşikleriniň jemlerine garaldy.

1994-ýylyň Sanjar aýynyň 14-15.

Awstriýa-Merkezi Ýewropada ýerleşen parlamentar we federatiw respublika, onuň paýtagty Wena dünýä diplomatiýasynyň merkezleriniň biri hökmünde tanalýar. 1995- ýylyň Garaşsyzlyk aýynda Awstriýanyň parlamenti ýurduň hemişelik bitaraplygy hakynda konstitusion kanuny kabul etdi. Awstriýa Ýewropanyň has ösen döwletleriniň hataryna girmek bilen, girdejilerin ilatyň jan başyna düşýän möçberi boýunça dünýäde dokuzynjy orny eýeleýär. Esasy pudaklar maşyn gurluşyk, himýa, sellýulozakagyz, magdan çykaryjy, dokumaçylyk we agyz senagaty. Türkmenistanyň garaşsyzlygynyň ilkinji günlerinden Awstriýa Türkmenistanyň Prezidenti Saparmyrat Türkmenbaş tarapyndan daşary syýasat babatda ýöredilýän, durnulylygyň hem-de ýaş döwletiň ykdysadyýetine uly möçberde daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmegiň möhüm şerti bolan onuň bitaraplyk ugry bilen içgin gyzyklandy. Türkmenistanyň Prezidenti Saparmyrat Türkmenbaşynyň Wena resmi sapary ýokary derejede şahsy gatnaşyklary ýola goýmak, hemişelik bitaraplyk derejesini almak barada Türkmenistanyň teklibini ilerletmek boýunça bilelikdäki çäreleri ara alyp mashatlaşmak maksady bilen geçirildi. Awstriýanyň maliýa-senagat toparlarynyň esasy wekilleri hem-de has möhüm pudaklaryň ýolbaşçylary bilen duşuşmak göz öňünde tutulypdy. Wena aeraportynda Türkmenistanyň belent mertebeli Prezidenti Saparmyrat Türkmenbaşyny Awstriýa Respublikasynyň federal kansleri Frans Wraniskiý garşylady.

Duşuşyk dabarasy tamamlanandan soň, Awstriya Respublikasynyň baştutanynyň kabulhanasynda Saparmyrat Türkmenbaşy bilen F. Wraniskiniň arasynda gepleşikler boldy, gepleşikleriň barşynda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň meseleleri ara alnyp maslahatlasyldy. Netijeli özara peýdaly hyzmatdaşlygy amala aşyrmak üçin Türkmenistanyň we Awstriýanyň ägirt uly potensiýaly bar diýip bellenilip geçildi.

Türkmen-Awstriýa partnýorçylygy ýewropa üçin Aziýa kontinentine täze çykalgany açýar diýip, ýokary derejedäki gepleşiklerde nygtalyp geçildi. Gepleşikler iki tarapyň hem hyzmatdaşlygyň ähli çäreler arkaly giňeltmäge we pugtalandyrmaga gyzyllanýandygyny görkezdi. Awstriýa Respublikasynyň baştutany öz ýurdunyň Türkmenistan bilen hyzmatdaşlyga aýratyn ähmiýet berýändigini nygtap geçdi.” Meseleleriň hemmesi boýunça diýen ýaly Prezident Nyýazow bilen biziň pozisiýalarymyz biri-birine gabat geldi” diýip, ol aýtdy.

Saparmyrat Türkmenbaşy özgezeginde Türkmen-awstriýa gepleşikleriniň gündogar bilen günbataryň arasyndaky gatnaşygy ösdürmekde oýnap biljek roluny belläp geçdi. Ol Wenany dünýäniň ykdysady bileleşigine goşulmaga Türkmenistana kömek edip biljek Yewropa plasdarmy diýip atlandyryldy. Resmi saparyň ikinji güni Wenada Saparmyrat Türkmenbaşy ykdysady işler boýunça federal ministr jenap Sussel bilen duşuşdy. Olar özaralarynda bolan söhbetdeşlikden soň, daşary-ykdysady aragatnaşyklar hakynda Türkmenistan bilen Awstriýa Awstriýa-Merkezi Ýewropada ýerleşen parlamentar we federatiw respublika, onuň paýtagty Wena dünýä diplomatiýasynyň merkezleriniň biri hökmünde tanalýar. 1995- ýylyň Garaşsyzlyk aýynda Awstriýanyň parlamenti ýurduň hemişelik bitaraplygy hakynda konstitusion kanuny kabul etdi. Awstriýa Ýewropanyň has ösen döwletleriniň hataryna girmek bilen, girdejilerin ilatyň jan başyna düşýän möçberi boýunça dünýäde dokuzynjy orny eýeleýär. Esasy pudaklar maşyn gurluşyk, himýa, sellýulozakagyz, magdan çykaryjy, dokumaçylyk we agyz senagaty. Türkmenistanyň garaşsyzlygynyň ilkinji günlerinden Awstriýa Türkmenistanyň Prezidenti Saparmyrat Türkmenbaş tarapyndan daşary syýasat babatda ýöredilýän, durnulylygyň hem-de ýaş döwletiň ykdysadyýetine uly möçberde daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmegiň möhüm şerti bolan onuň bitaraplyk ugry bilen içgin gyzyklandy.

Türkmenistanyň Prezidenti Saparmyrat Türkmenbaşynyň Wena resmi sapary ýokary derejede şahsy gatnaşyklary ýola goýmak, hemişelik bitaraplyk derejesini almak barada Türkmenistanyň teklibini ilerletmek boýunça bilelikdäki çäreleri ara alyp mashatlaşmak maksady bilen geçirildi. Awstriýanyň maliýa-senagat toparlarynyň esasy wekilleri hem-de has möhüm pudaklaryň ýolbaşçylary bilen duşuşmak göz öňünde tutulypdy. Wena aeraportynda Türkmenistanyň belent mertebeli Prezidenti Saparmyrat Türkmenbaşyny Awstriýa Respublikasynyň federal kansleri Frans Wraniskiý garşylady.

Respublikasynyň arasyndaky ylalaşyga gol çekdiler. Ylalaşykda ykdysadyýetiň dürli ugurlarynda, şol sanda oba we tokaý hojalygynda, maldarçylykda, azyk we ýeňil senagatda, energetikada, saglygy saklaýyşda, himýa wenebit himýasy senagatynda, metallurgiýada, mineral çig mallary gözlemek, çykarmak wegaýtadan işlemek hem-de dag magdan senagatynyň önümlerini çykarmak we gaýtadan işlemek babatda hyzmatdaşlyk etmek göz öňünde tutulýar.

Türkmenistanyň Prezidentiniň hormatyna Germaniýanyň Federal Prezidenti Roman Gersogyň adyndan resmi duşuşyk boldy. Onda döwletleriň ikisiniň baştutanlary söz sözlediler. Türkmenistanyň baştutany Bonnda bolmagynyň ikinji gününi “AgrEwo” firmasynyň ýolbaşçylary bilen duşuşykdan başlady. Soňra Türkmneistanyň Prezidenti Kýolne ugrady, Türkmenistanyň Prezidenti bu ýerde Germaniýanyň senagatlarynyň Federal Birleşiginde Türkmenistan üçin ileri tutulýan taslamalar bilen tanyşdyrdy. Bu ýerde GFR-iň örän iri kompaniýalarynyň 130-dan gowragynyň wekilleri gatnaşdy. Türkmenistanyň Prezidenti günüň ikinji ýarymynda Federal Kansler Gelmut kol bilen duşuşdy. Iki ýurduň baştutanlarynyň gepleşikleri Federal Kansler edarasynda boldy. Gepleşikler özara düşünişmek ruhunda geçdi. Saparmyrat Türkmenbasy we Gelmut Kol öz ýurtlarynyň halklarynyň, resmi işewür toparynyň wekilleriniň pikirini beýan edip, biri-birini ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy ösdürmäge, ony özara hormat goý mak hem-de deňhukuklylyk esasynda pugtalandyrmaga taýyardyklaryny ynandyrdylar.

Soňra Hökümetara dokumentlerine, şol sanda maýa goýumlary saklamak we özara goramak hakyndaky howa giňişlik hakyndaky hem-de medeni hyzmatdaşlyk hakyndaky Ylalaşyklara gol çekmek dabarasy boldy.

Türkmneistanyň Prezidenti S.A.Nyýazow Germaniýanyň “Doýçe bankynyň” resmi toparyny kabul etdi, şol topara bolsa Ỳewropanyň bu iňňän uly maliýe konserniniň prawleniýesiniň agzasy jenap Georg Krupp baştutanlyk etdi. Düýpli gürrüňdeşligiň barşynda Türkmneistan bilen bu iňňän uly maliýe institutyň arasyndaky hyzmatdaşlygynyn ileri tutulýan ugurlary bellenip gecildi.