Azatlyk heýkeli

Amerikadaky Azatlyk/Swoboda heykelini fransuzlar ABŞ'yñ garaşsyzlygynyñ 100 yyllygyna sowgat hökmünde gurupdyrlar.Bu heykel,gurujylary Frederik Bartold we Gustaw Eyfeliñ gatnaşmagynda Azatlyk adasynda Gudzon deryasynyñ gyrasynda 1886'jy yylyñ 28 oktybrynda açylyar. Nýu-Ýorka gelyän gämileri garşylayan Azatlyk ayaly heykeli juda agyrdyr-onuñ agramy 204 tonnadyr,onuñ 90 tonnasy daşyny örtmek üçin kümüş ulanylypdyr'.Şol 90 tonna renkli metaly üpjün eden potratçy şol döwrüñ puly bilen tonnasy 2500$ bolanlygyny gözöñünde tutsak,yaglyja düşewünt/girdeji görüpdir.Amerikalylar bu gurluşyk üçin ummasyz pul toplapdyrlar.Bu puly toplamak üçin World gazetiniñ eyesi Jozeph Pulitzer orta we uly girdejili kompaniyalary bu gurluşyga pul kömegini etmäne çagyrypdyr.1885'ji yylyñ awgustynda eslije pul toplanypdyr.Emma okeanyñ bärki tarapynda fransuzlar eyyäm heykeliñ köp bölegini tayynlap,olary gämide Nyu-Yorka getiripdi.Azatlyk heykeli 350 bölekden ybaratdy we olary "İzere" diylen gämide 214 yaşikde getiripdirler.4 ayyñ içinde müñlerçe işçileriñ zähmeti netijesinde bu monument guruldy.1886.jy yylyñ 28.ji oktybrynda garaşsyzlyk bayramçylygynyñ 100 yyllygyna 10 yyl gijä galynyp açylyşy bolupdyr.Aslynda bu taslamany Frederik Bartolda 1876'da gutarmaly diylip wagt berilipdir.Emma bu monumentdäki fakelli el açylyşdan öñ toplanypdyr,hatda Filadelfiyada sergide hem görkezilipdir.Gurluşyk başlansoñ çaklanandan kän pul çykyp başlansoñ,amerikalylar hemde okeanyñ bärisindäki fransuzlar yenede pul toplap başlapdyr,hayyr-sahawat konsertlerini gurnapdyrlar,lotereya oynapdyrlar we ş.m.Bartolda bu äpet konstruksiyanyñ parametrleriniñ hasaby we gurluşygy üçin güyçli injeneriñ kömegi gerek bolupdyr.Bu işe tejribeli injener Gustaw Eyfeli-Parijdäki Eyfel başnyasyny guran adamy çagyrypdyr.G.Eyfel bu konstruksiyany berk zemine deñagramlygyny saklar yaly edip taslamasyny düzüpdir.Yenede belläp geçmeli zat hem,bu monumentiñ daşyna geydirilen 90 tonna barabar kümüş-orslaryñ kümüşi eken.1814.ji yylda Nijniy Tagilde Waysk dagynda tapylan Demidowlaryñ bu kümüş karyeriniñ 1850.ji yyldaky gazylyp alnyşy yylda 10 müñ tonna çykypdyr.Şol döwürler,tutuş Yewropada bary yogy-3 müñ tonna kümüş çykarylypdyr.Rus kümüşleri şol döwürler Yewropada uly isleg bilen alynyar eken.Pawel Pawlowiç Demidow,Nijniy Tagil kümüş känleri kompleksiniñ yolbaşçysy yaşlygyny Parijde geçiripdir.Azatlyk heykelindäki ayalyñ yüz keşbi şu heykeliñ heykeltaraşy bolan Frederik Bartoldyñ ejesiniñ yüzi eken.Pul yetmezçilik zerarly 10 yyllap bu gurluşyk gijä galypdyr.Bu gurluşyga 100 müñden gowrak fransuz pul bagyşlapdyr.Fransuzlaryñ sowgat beren bu yadygärligine şol döwrüñ prezidenti frankomason Grower Kliwlend hem gatnaşypdyr.Ynha şeydip,masonlaryñ simwoly bolan,emma arkayyn durmuş diyip Täze Dünyä iş gözläp giden emigrantlaryñ Azatlyk heykeli şeydip gurulypdyr.

salgylanma

http://ertir.com/#blog.php?view=90852 Archived 2014-08-03 at the Wayback Machine